Dünya Çevre Günü, İsveç’in Stockholm kentinde 1972 yılında düzenlenen Birleşmiş Milletler Çevre Konferansında alınan kararla beraber, her yıl 5 Haziran tarihinde, dünya çapında çevre korumasına dikkat çekmek ve farkındalık yaratmak için kutlanıyor. Küresel ısınma ve iklim değişikliği krizi ciddileştikçe, her Dünya Çevre Günü giderek daha da önem kazanıyor. Bu etkinlik, çevreci bir yaklaşımla dünyanın çeşitli yerlerinden milyonlarca insanı ve çevre aktivistlerini aynı amaç için bir araya getiriyor ve dünyamızı iyileştirmek için almamız gereken önlemlerin de altını çiziyor.
Dünya Çevre Gününün Amacı Nedir?
Yapılan tespitler gösteriyor ki; pandemiyle beraber doğanın iyileşmesi ve kendine gelmesi için yapılan tüm uyarılara rağmen, küresel karbon emisyonları pandemi öncesindeki seviyelerin de üzerinde. Küresel ısınmayı 1,5 ° C'de tutmak için emisyonların 2030 yılına kadar yüzde 45 oranında azalması gerekiyor. Karşı karşıya kaldığımız zorluğun farkında mısınız? Oysa 2020, karbon emisyonlarının tarihte en çok düşük seviyede görüldüğü yıl olmuştu. Uluslararası Enerji Ajansının (IEA) Küresel Enerji Değerlendirmesi 2021 raporundaki veriye göre, küresel emisyonlar maalesef bu yıl yüzde 5 artışla 33 milyar tona ulaşacak.
Bu yıl küresel karbon emisyonları tarihteki en büyük ikinci sıçrayışı kaydederek 1,5 milyar ton artış gösterecek. Bu artış 2010 yılından beri küresel emisyonlarda tespit edilen en büyük yıllık artış olarak kaydedilecek. Emisyonlardaki bu artış yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle, 2020 yılında karbon emisyonlarında görülen yüzde 6'lık rekor düşüşün büyük bölümünü ne yazık ki tersine çevirecek.
İşte 40 yıldan fazla bir süredir kutlanan Dünya Çevre Gününün amacı, çevremizi tehdit unsuru altında bırakan etmenlerin tespiti ve farkındalığı için önemli bir rol oynar. Dünya Çevre Günü, Birleşmiş Milletler’in doğanın korunmasına yönelik bilinçlenmeyi sağlamak ve insanları bu yönde harekete geçirmek için uyguladığı bir araç aslında.
Peki, bu Dünya Çevre Günü'nde siz üzerinize düşeni yaptığınızdan emin
olmak ister miydiniz? Cevabınız evetse, işte bilmeniz gerekenler.
Çevremizi Korumak için Neler Yapabiliriz?
- Su kirliliği deniz hayvanlarının yaşam alanlarını olumsuz etkiliyor. Kirli sularda avlanan balık ve diğer deniz canlıları tüketilmemeli, kirli sularda yüzülmemeli,
- Toprak kirliliği ilaç ve gübrelerle toprağı tarıma elverişsiz hale getiriyor. Uzmanlara danışmadan bilinçsizce ilaç ve gübre kullanmak toprağın verimi azaltıyor, bitki hastalıklarının artmasına sebep oluyor. Tarlada kullanılacak ilaç ve gübreler ziraat mühendislerine danışılmalı,
- Sular atıklar ile kirletilmemeli, geri dönüşüm fikirleri kapsamında atıklar uygun şekilde toplanmalı,
- Biriken çöpler derhal kaldırılmalı,
- Su tasarrufu için suyu boş yere açık bırakmamalı, küveti doldurmak yerine duş almak, diş fırçalarken suyu açık tutmamak gibi,
- Kanalizasyon borularındaki patlamalar hiç beklemeden yetkili birimlere bildirilmeli,
- Yakıtların tam yakılması sağlanmalı,
- Elektrikli cihazları sadece kumandadan kapatmak değil kullanılmadığı zamanlarda kapanabilen prizlerden kapatıp, cihazların gereksiz elektrik tüketmesinin önüne geçilmeli,
- Suyu matarada taşımalı pet şişe kullanmamalı,
- "to go" kahveler tek kullanımlık bardaklarla çevreye ciddi ölçüde zarar veriyor bu yüzden kahveyi termosta içmeye özen gösterilmeli,
- Alışverişlerde plastik poşet yerine bez çanta kullanılmalı.
Tespit Edilen Çevresel Felaketler Neler?
Dünyamızın ekosistemi çok uzun zamandır zarar görüyor. Her 3 saniyede bir, bir futbol sahası büyüklüğü kadar ormanlık alanı kaybediyoruz. Geçtiğimiz senelerde sulak alanlarımızın çoğunu kaybettik. Mercan resiflerinin %50’si şimdiden yok, küresel ısınma 1.5°C ile sınırlı kalsa bile 2050 yılı itibariyle %90’ını kaybedeceğiz. Ekosistem kaybı çok ciddi felaketleri de beraberinde getiriyor.
Küresel sera gazı emisyonları arka arkaya 3 yıldır artıyor ve dünyamız artık iklim değişikliği felaketinin ne yazık ki sınırında. Yapılan bu tespitleri düşününce, Dünya Çevre Günü’nün 2021 yılı temasının Ekosistem Restorasyonu olarak belirlenmesinin sebebini kolaylıkla anlayabiliriz.
Dünya Çevre Günü Nasıl Kutlanıyor?
Dünya Çevre Günü programı için her yıl bir tema belirleniyor. Örneğin, "plastik kirlilik ile mücadele", "hava kirliliği ile mücadele" ve "biyoçeşitlilik" geçtiğimiz senelerde belirlenen temalardan. Türkiye 1996 yılındaki Dünya Çevre Günü’ne ev sahipliği yapmıştı, ev sahibi şehir de İstanbul olarak belirlenmişti. 1996 yılındaki tema “Bizim dünyamız, bizim habitatımız, bizi evimiz” olarak ifade edilmişti. 2021 Dünya Çevre Günü temasıysa "Ekosistem Restorasyonu" olarak belirlendi. Ev sahibi ülke ise Pakistan.
Bu yıl sosyal medya hesabınızdan Dünya Çevre Günü kutlamalarına dahil olmak istiyorsanız "GenerationRestoration", "RestorasyonNesli" etiketlerini kullanabilirsiniz. Hatta bunu hemen şimdi yapmaya ne dersiniz?
Bu yılki etkinlikler kapsamında Birleşmiş Milletler On Yıllık Ekosistem Restorasyonu programına da start verecek.
Dünya Çevre Günü'ne, çevresel sorunlara dikkat çeken işletmeler, sivil toplum kuruluşları, aktivistler, ülkeler ve ünlüler belirlenen tema çerçevesinde katılım gösterecek.
Dünya genelinde oldukça geniş kapsamlı bilinilirliği olan 5 Haziran Dünya Çevre Günü, 143 ülkenin katılımı ile kutlanmaktadır.
"Reimagine, Recreate, Restore" yani "Tekrar hayal et, tekrar oluştur, yeniden canlandır" isimli Dünya Çevre Günü şiiri, aynı zamanda yazar ve içerik üreticisi olan Jordan Sanchez tarafından seslendirilerek YouTube’da yayınlandı. Şiiri dinlemek isterseniz YouTubedan arama yapabilirsiniz.
Dünyamıza Yardım Etmek İçin Başka Ne Yapabiliriz?
Sadece bir günün değil her günün Dünya Çevre Günü olması gerektiği
bilinciyle hareket edersek, tüm yıl boyunca alacağımız önlemler
kıymetli olacaktır. Bunun haricinde, satın aldığımız ürünler konusunda
bilinçli olmak, yenilenebilir enerjiye geçiş yapmak ve daha az et ve
balık tüketmek de dahil olmak üzere sürdürülebilir yaşam koşullarına adapte olmak da bir diğer önemli husulardır. Dahası yerel bir kampanya grubuna dahil olabilir, çevreci kurumlara bağışta bulunabilirsiniz. En önemlisi bizden sonraki nesillere yaşanabilir bir dünya bırakmak için, genç kuşaklara örnek olmaktır. Eğitim
ve çevre bilincinin erken yaşta oluşturulması bu aşamada çok önemli.
İnsanın yaşadığı toprağı sevmesi, koruması, sahip çıkması kadar güzel
bir şey olabilir mi?
Şiirlerine ve sanatına her daim ekoeleştirel bir bakışla yaklaşmış olan,
benim de doğaya olan bakış açıma bir nevi kılavuz edindiğim büyük usta Aşık Veysel, "Toprak insanın hakkını yemez, hırstan ve hiddetten uzak olmanın yolu, toprağı sevmekten geçer,”
öğüdünü vermiştir. Çevre duyarlılığı konusunda elimizden geleni
yapmadığımız her şeyden yine biz sorumluyuz. Peki biz daha ne kadar bu
gidişatı ciddiye almamaya devam edeceğiz? Gezegenimiz hasta ve hastalık
hızla yayılıyor.
Dünya Çevre Gününün Amacı Nedir?
Birleşmiş Milletler Çevre Konferansında alınan kararla, çevre kirliliği ve korunmasına dikkat çekmek için yapılan eylemdir. Dünya çapında farkındalık yaratmak amacıyla, büyük katılımlar dahilinde kutlanmaktadır. Dünyanın her yerinden milyonlarca insan dünya çevre gününü kutlamak için etkinliklere katılım sağlamaktadır.
Çevre Kirliliğinde En Önemli Etkenler Neler?
Çevre kirliliğinde en önemli etkenler sırasıyla; hava, su ve toprak kirliliğidir. Beraberinde ekosistem kaybı ciddi boyutlara ulaşmıştır. Bu yılki Dünya Çevre Günü teması "Ekosistem Restorasyonu" olarak belirlenmiştir.
Çevremiz İçin Alabileceğimiz Başlıca Önlemler Neler?
Sular; atıklar ile kirletilmemeli ve tasarruflu kullanılmalıdır. Geri dönüşüm fikirleri kapsamında atıklar uygun şekilde toplanmalıdır. Yakıtların tam yakılması sağlanmalı, yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yapılmalıdır. Satın alınan ürünler konusunda bilinçlenmeli ve ihtiyaç harici ürünler satın alınmamalıdır.
Neslihan Koçak