Demagog /ˈdɛməɡɒɡ/ (Grekçe: δημαγωγός, popüler bir lider, bir mafya lideri; Grekçe: δῆμος, insanlar, halk, halk tabakası, avam + Grekçe: ἀγωγός liderlik, lider) veya laf cambazı, demokrasilerde sıradan insanları seçkinlere karşı kışkırtarak popülerlik kazanan siyasi bir liderdir. Demagoglar özellikle hitabet yoluyla kalabalıkların tutkularını harekete geçirir, dış grupları günah keçisi yapar, korkuları körüklemek için tehlikeleri abartır, duygusal etki için yalan söyler ya da mantıklı düşünmeyi bastırma ve fanatik popülerliği teşvik etme eğiliminde olan diğer söylemlerde bulunur. Demagoglar; yerleşik siyasi davranış normlarını devirir veya bunu vadeder veya tehdit eder.
Demagoglar, antik Atina'dan beri demokrasilerde yer almaktadır. Demokrasideki temel bir zayıflıktan yararlanırlar: Nihai güç halkta olduğu için, halkın bu gücü nüfusun büyük bir bölümünün en düşük ortak paydasına hitap eden birine vermesi mümkündür. Demagoglar, ılımlı ve düşünceli muhalifleri zayıflık veya sadakatsizlikle suçlarken genellikle bir sorunu ele almak için acil ve güçlü eylemi savunur. Yüksek yürütme makamlarına seçilen birçok demagog, yürütme yetkisi üzerindeki anayasal sınırları yıkmış ve demokrasilerini bazen başarılı bir şekilde diktatörlüğe dönüştürmeye çalışmıştır.
Terimin tarihsel kullanımı
"Bir demagog, kelimenin tam anlamıyla, 'ayak takımının lideri'dir.
—"Demagoglar Üzerine", James Fenimore Cooper (1838)
Esasında "sıradan insanların lideri" anlamına gelen "demagog" sözcüğü, ilkin antik Yunanistan'da olumsuz bir çağrışım olmaksızın ortaya çıkmış fakat sonradan Atina demokrasisinde ara sıra ortaya çıkan "bıktırıcı/belalı bir lider türü" anlamına gelmiştir. Demokrasi sıradan insanlara güç vermiş olsa da seçimler hâlâ müzakere ve adaptan/görgüden yana olan aristokrat sınıfı destekleme eğilimindeydi. Demagoglar, alt sınıflardan ortaya çıkan yeni bir lider türüydü. Demagoglar, genellikle şiddet içeren eylemleri durmaksızın savunmuştur. Demagoglar doğrudan yoksulların ve bilgisizlerin duygularına hitap etmekte, iktidar peşinde koşmakta, histeriyi kışkırtmak için yalanlar söylemekte, acil eylem çağrılarına ve artan otoriteye yönelik halk desteğini yoğunlaştırmak için krizleri kullanmakta ve ılımlı muhalifleri ulusa zayıflık veya sadakatsizlikle suçlamaktadır.
Tarihi boyunca insanlar demagog kelimesinin anlamına dikkat etmeyerek manipülatif, zararlı veya bağnaz olduğunu düşündüğü herhangi bir lideri küçümsemek için bir "saldırı kelimesi" olarak kullanmıştır. James Fenimore Cooper 1838'de demagogların dört temel özelliğini tanımlamıştır:
- Kendilerini seçkinlere karşı sıradan insanların bir erkek ya da kadın olarak sunarlar.
- Politikaları; sıradan siyasi popülerliği fazlasıyla aşan, halkla içsel bir bağa bağlıdır.
- Bu bağlantıyı ve sağladığı aşırı popülerliği kendi çıkarları ve hırsları için manipüle ederler.
- Yerleşik davranış kurallarını, kurumları ve hatta yasaları tehdit eder veya açıkça çiğnerler.
Ünlü demagoglar
- Modern dönem
- Adolf Hitler
- Huey Long
- Joseph Raymond McCarthy
Demagog