"Geleceğin savaşı beyin savaşı olacaktır. Bu savaşın zaferi Eğitim yoluyla kazanılacaktır."Atatürk
Vatan, onu parsel parsel satanların değil; uğrunda darağacına gidenlerin vatanıdır.
Öteden beri
arz etmiş olduğum gibi, bu ülkede anayasayı en fazla savunanlar
bizleriz. Anayasayı ihlal edenlerse ortadadır. Anayasanın uygulanmasını
isteyen gene bizleriz.
Okuyucu bu kitapta yalan dolan yok. Sana baştan söyleyeyim ki, ben burada yakınlarım ve kendim dışında hiçbir amaç gütmedim. Sama hizmet etmek yahut kendime ün sağlamak hiç aklımdam geçmedi: Böyle bir amaç peşinde koşmaya gücüm yetmez. Bu kitabı, yakınlarım için bir kolaylık olsun diye yazdım. İstedim ki beni kaybedecekleri zaman (ki pek yakındır) hakkımda bildikleri, daha etraflı ve daha canlı olsun. Kendimi herkese beğendirmek niyetinde olsaydım, özenir, bezenir, en gösterişli halimle ortaya çıkardım. Kitabımda sade, tabii ve her günkü halimle, özentisiz bezentisiz görünmek isterim, çünkü ben kendimi olduğum gibi anlatıyorum. Burada kusurlarım, nasıl bir adam olduğum, edebin, terbiyenin müsaade ettiği ölçüde,açık olarak görülecektir. Hâlâ ilk tabiat kanunlarının rahat serbestliği içinde yaşadıkları söylenen insanlar arasında olsaydım, emin ol ki kendimi tastamam ve çırılçıplakda gösterirdim. Kısacası,okuyucu, kitabımın özü benim: Boş vakitlerini bu kadar sudan ve anlamsız bir konuya harcaman akıl kârı olmaz. Haydi uğurlar olsun.
Kanunlar Üstüne
Kanunlar doğru oldukları için değil, kanun oldukları için yürürlükte kalırlar. Kendilerini dinletmeleri akıl dışı bir güçten gelir, başka bir şeyden değil. Mistik olmak işlerine gelir. Kanunları koyanlar da çok kez budala, ya da eşitlik korkusuyla haksızlığa düşen kimselerdir. Nasıl olursa olsunlar, insandırlar nihayet, her yaptıkları şey ister istemez sudan ve değişkendir. Kanunlardan daha çok, daha ağır, daha geniş haksızlıklara yol açan ne vardır?
Bilgi ve Düşünce
Öğrenimden kazancımız daha iyi ve daha akıllı olmaktır. Epiharmus* der ki, insan düşünce ile görür ve duyar; her şeyden faydalanan, her şeyi düzene sokan, başa geçip yöneten düşüncedir; geri kalan her şey kör, sağır ve cansızdır. Şu muhakkak ki çocuğa kendiliğinden hiçbir şey yapmak özgürlüğünü vermemekle onu korkak bir köle haline sokuyoruz.
Retorika ve gramer üstüne, Cicero’ımn şu veya bu cümlesi üstüne öğrencisinin ne düşündüğünü kim sormuştur? Bunları Tanrı sözü gibi belleğimize basmakalıp yapıştırırlar; harfler ve kelimeler, anlatılan şeyin kendisi haline gelir. Ezber bilmek, bilmek değildir;, hafızamıza emanet edilen her şeyi saklamaktır, İnsan, kendiliğinden bildiği her şeyi ustasına bakmadan, kitaptaki yerini aramadan, istediği gibi kullanır. Tamamıyla kitaptan bir bilgi ne sıkıcı bilgidir! Böyle bir bilgi bir süs olarak kullanılsın: Ama temel olarak değil. Nitekim Platon, gerçek felsefenin sağlam irade, inanç ve dirüsdük, amaçları- başka olan öteki bilimlerinse sadece süs olduğunu söyler.
Yaşamak ve Çalışmak
Tabiat bir ana gibi davranmış bize: İstemiş ki ihtiyaçlarımızı gidermek zevkli bir iş de olsun üstelik: Aklımızın istediği şey, iştihamızın da aradığı şey olsun: Onun kurallarını bozmaya hakkımız yok. Caesar’m ve İskender’in, en büyük işleri başarırken, tabii ve bundan ötürü gerekli ve makul zevkleri bol bol tattıklarını görünce, buna ruhu gevşemek demem; tersine, o zor işleri ve yorucu düşünceleri dinç bir yürekle günlük hayatın bir parçası haline sokmak, ruhu sağlamlaştırmaktır derim. Zevklerin gündelik zaferlerini olağanüstü iş saymışlarsa bilge adamlarmış. Biz pek şaşkın varlıklarız: Filanca hayatını işsiz güçsüz geçirdi, deriz; bugün hiçbir şey yapmadım, deriz.
- Bir şey yapmadım ne demek? Yaşadınız ya! Bu sizin yalnız başlıca işiniz değil, en parlak, en şerefli işinizdir.
- Bana büyük işler çevirmek imkânını verselerdi, neler yapmaya gücüm olduğunu gösterirdim, deriz.
Önce siz kendi hayatınızı düşünmeyi, çevirmeyi bildiniz mi? Bildinizse bütün işlerin en büyüğünü görmüş demeksiniz. Kendini göstermek ve iş görmek için büyük fırsatlara ihtiyaç yoktur; hangi mevkideolursa, olsun, perde arkasında da, perde önünde de insan kendini gösterir. Bizim işimiz kitap doldurmak değil, ahlakımızı yapmaktır; savaşmak memleket kazanmak değil, yaşayışımıza dirlik düzenlik getirmektir. En büyük en şerefli eserimiz doğru dürüst yaşamaktır. Geri kalan her şey, başa geçmek, para yapmak, binalar kurmak, nihayet ufak tefek eklentiler, yollardır. Bir kumandanın, az sonra hücum edecek olduğu bir kalenin eteğinde dostlarıyla tamamıyla serbest ve rahatça, kaygusuzca sohbete dalması, Brutus’un herkesin kendisine ve Roma’nın hürriyetine karşı pusu kurduğu bir sırada gece dolaşmalarından birkaç saat çalarak tam bir sükun içinde Polybius’u okuyup notlar yazması ne güzel bir şey! Düşündükçe içim açılır. Ancak küçük ruhlar işlerin ağırlığı altında ezilir; onlardan sıyrılmayı, bir yerde durup yeniden başlamayı bilmezler.
O fortes pejoraque passi
Mecum saepe viri, nunc vino pellite curas;
Cras ingens iterabimus aequor.
Ey benimle bunca çetin işler görmüş yiğitler,
Bugün dertlerinizi şarapla giderin
Yarın engin denize açılacağız.
Horatius
Ruh ve Beden
Güzellik, insanlar arasında, çok tutulan bir şeydir. Aramızda ilk anlaşma onunla başlar. İnsan ne kadar vahşi, ne kadar kötü yaradılışlı olursa olsun onun büyüsüne kapılmaktan kendini alamaz. Bedenin varlığımızdaki payı ve değeri büyüktür. Bu bakımdan onun yapısına ve düzenine verilen önem pek yerindedir. İki temel taşımızı (ruh ve bedeni) birbirinden ayırmak, koparmak isteyenler yanılıyorlar; tam tersine onları çiftleştirmek, birleştirmek gerek. Ruhtan istenecek şey bir köşeye çekilmek, kendi kendine düşünmek, bedeni hor görüp kendi başına bırakmak değil (Hoş, bunu ancak sahte bir çeşit maymunlukla yapabilir ya), ona bağlanmak, onu kucaklamak, sevmek, ona arkadaşlık ve kılavuzluk etmek, Öğüt vermek yanlış yola saptığı zaman geri çevirmek, kısacası onunla evlenmek, ona gerçekten bir koca olmaktır. Ta ki ikisinin hareketleri arasında başkalık ve karşıtlık değil, uygunluk ve benzerlik olsun.
İnsan ve Ötesi
Kendini beğenmek insanın özünde, yaradılışında olan bir hastalıktır. İnsan yaratıkların en zavallısı, en cılızıdır; öyleyken en mağruru da odur. Şurada, dünyanın çamuru ve pisliği içinde oturduğunu, evrenin en fena, en ölü, en aşağı katında, göklerin kubbesinden en uzakta, üç cinsten yaratıkların en kötü haldekileriyle birlikte, dünya evinin en alt katma bağlı ve çakılı olduğunu bilir, görür ve yine hayaliyle, aydan yukarılara çıkıp gökleri ayaklarının altına indirmek sevdasıyla yaşar. Aynı hayal gücüyle kendini Tanrı’ya bir görür; kendine Tanrısal özelikler verir; kendini öteki yaratıklar sürüsünden ayırıp kenara çeker, arkadaşları, yoldaşı olan varlıklara yukarıdan bakar; her birine uygun gördüğü ölçüde güçler ve yetenekler dağıtır. Biz insanlar öteki yaratıkların ne üstünde ne altındayız. Bilge der ki, göklerin altındaki her şey, aynı kanunun ve aynı kaderin buyruğundadır.
Indupedita suis fatalibus omnia vinclis.
Her şey, kırılmaz zincirleriyle bağlı kaderin.
Lucretius
Bazı ayrılıklar, seviyeler ve dereceler vardır; ama her şey
de aynı doğanın yüzü görülür.
Res quoeque suo ritu procedit, et ommes
Foedere naturae certo discrimina servant
Her şey kendine göre gelişir ve hepsi
Sürdürür doğa düzeninin ayrılıklarını.
Lucretius
Aşk Üstüne
Kitapları bir yana bırakır da dobra dobra konuşursak, aşk dediğimiz şey, arzulanan bir varlıkta bulacağımız tada susamaktan başka bir şey değildir, gibi geliyor bana. Venüs’ün bize verdiği şey nihayet bir boşalma hazzı değil mi? Tıpkı tabiatın başka taraflarımızın boşalmasına kattığı haz gibi. Bu haz ölçüsüzlük yahut hayasızlık yüzünden kötülük haline geliyor. Sokrates’e göre aşk, güzelliğin aracılığıyla çoğalma arzusudur. Ama nedir, bu hazzm insana verdiği o acayip gıdıklanma, Zenon’u, Kratippos’u düşürdüğü o delice, budalaca, saçma sapan haller, bizi sürüklediği o münasebetsiz azgınlık, aşkın en tatlı anında o alev saçan, kudurmuş, zalim surat, sonra nedir o birden kabarıp böbürlenme, bu kadar çılgınca bir işin içinde o ciddileşip kendinden geçme? Hem ne diye bazlarımızla pisliklerimizi sarmaş dolaş edip hep bir yere koymuşlar? Ne diye insan hazzın son kertesinde acı çeker gibi, ölecek gibi inlemekli oluyor? Bunlara bakınca, Platon’un dediği gibi, Tanrıların insanı kendilerine oyuncak diye yarattıklarına inanasım geliyor. İnsanların bu en bulanık, en karışık işinin en ortak işleri olması da tabiatın bir cilvesidir, diyorum. Böylelikle bizi denkleştirmek, akıllılarla delileri, insanlarla hayvanları birleştirmek istemiş. İnsanların en ağırbaşlısını o malum hal içinde bir düşündümmü, bütün ağırbaşlılığı bir yapmacık oluverir. Tavus kuşuna haddini bildiren ayaklarıdır.
Oyun arasında ciddi düşüncelere yer vermeyenler, bir aziz heykelinin karşısında, önü açık diye, dua etmekten çekinenler gibidir. Biz de pekâlâ hayvanlar gibi yeriz, içeriz; ama bunlar ruhumuzun göreceği işlere engel olmaz, bu işte hayvanlara üstünlüğümüzü gösterebiliriz. İşte gel gelelim öteki iş bütün düşünceleri, Eflatun’un bütün felsefesini ve ilahiyatını emri altına alır, amansız hışmıyla bizi, hem de seve seve, insanlığımızdan çıkarıp hayvanlaştırır. Başka her yerde az çok nazik olabilirsiniz; başka her iş kibarlık kurallarına uydurulabilir, ama bu işin hayvanca ve gülünç olmayan şekli dünüşülemez bile. Bir arayın da bulun bakalım bu iş bilgece ve edepli bir şekilde nasıl yapılabilir? Büyük İskender, herkes gibi bir ölümlü olduğunu bir bu işte, bir de uyumada anladığını söylermiş. Uyku ruhun kötü güçlerini sarıp yok eder, bu iş de hepsini kaplayıp darmadağın eder. Onu sadece meyamızdaki bozukluğun değil, hiçliğimizin, noksanlığımızın bir belirtisi sayabiliriz şüphesiz.
Tabiat bir yandan bizi bu arzuya doğru sürer, gördüğü işlerin en soylusunu, en faydalı, en güzelini de ona bağlamıştır; bir yandan da bizi bırakır onu kötüleriz, ondan ayıp, günah diye utanır kaçarız, perhizini sevap sayarız. Bizi yaratan işi hayvanlık saymaktan daha büyük hayvanlık mı olur? Türlü milletlerin dinlerinde vardıkları, kurban, mum yakma, oruç, adak gibi ortak taraflardan biri de cinsel arzunun kötülenmesidir. Onun bir cezalanması demek olan sünnet bir yana, bütün kanılar bu konuda birleşir. Hoş bir bakıma insan denilen bu budala varlığı yaratma işini ayıplamakta bu işe yarayan taraflarımızdan utanmakta pek de haksız değiliz ya... İnsanın doğuşunu görmekten herkes kaçar, ama ölümünü görmeğe hep koşa koşa gideriz. İnsanı öldürmek için gün ışığında, geniş meydanlar ararız, ama onu yaratmak için karanlık köşelere gizleniriz. İnsanı yaparken gizlenip utanmak bir ödev, onu öldürmesini bilmekse birçok erdemleri içine alan bir şerefter. Biri günah, öteki sevaptır. Aristoteles memleketinin bir deyimine göre birisini iyileştirmenin öldürmek anlamına geldiğini söyler.
Bazı milletler yemek yerken başlarını bir örtüyle kaparlarmış. Bir bayan tanırım, hem de en büyüklerden bir bayan, o da aynı kafada: Çiğnemek hiç güzel bir hareket değilmiş, kadının zarafetine, güzelliğine çok zarar verirmiş. Bu bayan iştihası olduğu zaman herkesten kaçarmış. Başka bir adam bilirim ne başkalarını yemek yerken görmeğe ne de başkalarının kendini yerken görmesine katlanamaz. Karnını doldurmak içini boşaltmaktan çok daha ayıp bir iştir. Türk padişahının ülkesinde birçok insanlar varmış ki başkalarından üstün sayılmak için kendilerini yemek yerken göstermezlermiş, haftada bir tek öğün yerlermiş, yüzlerini gözlerini paramparça ederlermiş, kimselerle de konuşmazlarmış. Bu softalar demek tabiatı bozdukça değerlendireceklerini, yaradılışlarını hor görmekle yükseleceklerini, ne kadar kötüleşirlerse, o kadar iyileşeceklerini sanıyorlar. Şu insan ne korkunç bir hayvan ki, kendi kendinden bu kadar iğreniyor, kendi zevklerini başının belası sayıyor. Hayatlarını gizleyen, başkalarının gözüne görünmekten kaçan insanlar da var. Sağlık, sevinç içinde olmak onlar için en zararlı, en belalı hallerdir. Değil yalnız birçok tarikatlar, birçok milletler var ki doğuşlarına lanet eder, ölümlerine şükrederler. Güneşe lanet edip karanlıklara tapanlar bile var. Biz insanlar kendimizi kötülemede gösterdiğimiz zekâyı hiçbir yerde gösteremeyiz. Kafamızın, o herşeyi bozabilen tehlikeli aletin peşine düştüğü, öldürmeye kasdettiği av kendi kendimizdir.
O miseri! quorum gaudia erimen habent.
Ab zavallılar, sevinçlerini suç sayanlar.
Gallus
Bre zavallı insan, az mı derdin var ki kendine yeni dertler uyduruyorsun. Az mı kötü haldesin ki, bir de kendi kendini kötülemeğe özeniyorsun. Ne diye yeni çirkinlikler yaratmaya çalışıyorsun? İçinde ve dışında zaten o kadar çirkinlikler var ki! O kadar rahat mısın ki rahatının yarısı sana batıyor? Tabiatın seni zorladığı bütün faydalı işleri gördün bitirdin, işsiz güçsüz kaldı da mı başka işler çıkarıyorsun kendine? Sen tut, tabiatın şaşmaz, hiçbir yerde değişmez kanunlarını hor gör, sonra o senin yaptığın, bir taraflı, acayip münasebetsiz kanunlara uymaya çabala. Üstelik bu kanunlar ne kadar
özel, dar, dayanıksız, gerçeğe aykırı olursa gayretlerin de o ölçüde artıyor senin. Mahalle papazının sana emrettiği gündelik işlere sıkı sıkıya bağlanırsın; Allah’ın, tabiatın emirleri umurunda değildir. Bak, bir düşün bunlar üzerinde: Bütün hayatın böyle geçiyor.
Yaşar Kemal bu eserini 1954'te kaleme aldı. Çukurova'da yaşadığı olayların etkisi olay zincirinden görülmektedir.Ana karakterlerden Resul efendi kasabanın boştaki kaymakamlığına vekaleten atanmıştır, romandaki görünür amacı emeklilik süresini doldurmaktır. Onun da başı çeltik (kabuğu çıkarılmamış pirinç) ağaları yüzünden ağırmaktadır. Çeltik sezonu yaklaştığından gerekli tarla izinlerini almak isteyen ağalar vekaleten kaymakamlık koltuğuna oturan Resul Efendi'yi sıkıştırmaktadırlar. Korkuya kapılan ve dört gözle yeni kaymakamı bekleyen Resul Efendi romanın ilerleyen bölümlerinde kaymakamdan yana olur.
Kasabaya yeni atanan 24 yaşındaki genç kaymakamın adı Fikret Irmaklı'dır. Kasabaya gelmeden önce birtakım ön yargıları vardır. Çeltik iznini almak isteyen ağalar kaymakama şaşalı bir karşılamada bulunurlar. Bu karşılama kaymakamın Anadolu insanına bakışını değiştirecektir. Fakat kısa bir süre sonra ağalar onu eğlenceye götürürler. Onun tecrübesizliğinden yararlanırlar. Mevcut çeltik kanunu yerine eski kanunu esas alan izinleri kaparlar. Bu vakitten sonra kaymakam halk arasında rüşvetçi konumuna düşer. Resul Efendi ise her şeyin farkındadır, kaymakamın temiz bir insan olduğunun bilir. Bir türlü kaymakama kandırıldığını söyleyemez. Nitekim cesaret edip konuşunca işler değişir. Bu vakitten sonra kaymakamın ağalara olan bakışı değişir, yeni çeltik kanununa göre harekete geçer. Fakat iş işten geçmiş, Okçuoğlu çok önemli arazilerde çeltik izni almıştır. Sazlıdere köyünü sular altında bırakmıştır. Zeyno Karı ve eski bir eşkıya olan Kürt Mehmet Ali ona karşı direnmeye kararlıdır. Beraberindeki 400 kadar köylüyle kaymakamın makamına giderler. Kaymakam halkın tepkisinin etkisiyle çeltik ağalarına karşı daha fazla önlem almaya koyulur. Çeltik ağaları da sürekli Ankara'ya telgraflar çekmekte, yalan dolu içerikler göndermektedir. Kaymakam da suları kestirmiş, tarlaların başına da jandarmayı diktirmiştir, ama bu memurlar da rüşvet almaktadır.
TUTUNMAK
tutundu kavaklara
kapısının önündeki asmaya
asmanın dibindeki suyun sesine
tutundu güllere karanfillere
güz geldi alıp gitti
bahar geldi getirdi
tutundu yağan kara
kardelene çiğdeme
aklığına sabahın
akşamın alacasına
beklediği neydi ki
tutundu acılara tutundu tatlılara
dalında dura dura ballanan kayısıya
oğul veren arıya - beklediği neydi ki
tutundu karanlıkta çillenen sarımsağa
taşı delen çekirdeğe çatlayan tomurcuğa
ayın hilal ayın yarım ayın dolunay
leylak denen güzelliğin mor mor açılmasına
daldan dala uçmasına bir çift sincabın
kar yelleri sel suları filizi tomurcuklar
beklediği neydi ki
bir çift saksağanın her bahar yuva yapmasına
hep aynı dala
bir çift çalıkuşunun mürverde ötmesine
köklerine yerleşmesine bir çift kirpinin
bir kez bile görmediği bülbülün şafakta şakımasına
ekmeğin her sabahki yeniden tütmesine
zeytinin her sabahki yeniden güzelliğine
serin akşam yellerine tutundu
ve yaşadı yıllarca
daha da yaşayacak
her geçen gününü bir yıl sayarak
her geçen yılını bir gün sayarak
beklediği neydi ki
BEN BÜYÜK SEVDİM
ben bir güneş hamalıyım yüküm ateştir benim
ak koyunu kara taşın dibinde kuzulatmış da gelmişim buralara
dilim kubattır ama yüreğim incedir benim
davulla gelin ağlatırım , vurulurum ağlamam ben
soyum yücedir benim
doğduğum yerlerde dutlar olurdu gün damlası
haziran temmuz ağustos eylül
çocukların sütanası
yaprakları ipekti meyvaları baldı güneşti
kirazlar kızarmaya durunca bulutlar dolaşırdı dallarına
sığırcıklar serçeler çocuklardık
gün ışığını paylaşan
her sabah gün kapısını çalmadan sıra dağların
üşüşürdük anaç dutların dallarına
ekmeğimizdi dut bizim
etimiz yağımız kaymağımızdı
salıncak gererdi anam yatırırdı beni daldan dala
sinekler oğul verirlerdi gölgedeki gözpınarlarımda
yılanlar keleplenip uyurdu duvar uçlarında
duttan somruk emerdim gökyüzünü bal bal
anam işe giderdi
serçeler saksağanlar sakalar
herbir delikte bir yavru bıcırdardı
bir çift saka gelip konardı salıncağımın ipine
bana ninniler söylerdi ipek kuşları bahçemizin
ben işte oralarda doğdum o dutlu bahçelerde
kanımda dut bulutları eser benim
anamın sütüyle eser
kimseler bilemez benim kadar
cevizde yaprağın başdöndürücü kokusunu
mürverlerin kokusunu iğdelerin kokusunu
güllerin fesleğenlerin
hiç kimse bilemez benim kadar
gün balının bakır sıcaklığını
ben elimi söğüt köklerinde balık yuvalarına daldırmışım
ağaçkakan yuvalarına sokmuşum ben elimi sıcak yumurtalara
kuş yavrularının çıplak sıcaklığı avuçlarımda
yaban güllerinde dolaşmış ellerim benim
mayıslarda bülbül yuvalarında
çiçeği burnunda başlamışım kayısı çağlası kemirmeye
başım dönmüş gül kokusundan sıcak haziranlarda
tozlu erikleri dudaklarımla silmişim
kınalarını saklamışım cevizlerin
eylüllerde
ekşi elmayı iki taş arasında tatlandırmışım
sonra üzüm yaprağında balık pişirmişim
duttan rakı çekmişim
gündüz el kahrı çekmişim geceleri kafa çekmişim
gurbete telgraf çekmişim sılaya özlem çekmişim
balık balçık ırmaklarda yılanlarla yengeçlerle yüzmüşüm
firezler yırtmış ayaklarımı keseklere dolaşıp düşmüşüm
kanımın rengini taşlar çakıllar söylemiş bana
barutlar doldurmuşum namlulara - dağlarda gürültü
keklikler üveyikler bilir beni güvercinler bilir
canlar yakmışım
soğanlar önümde erkeklemiş, ne hıyarlar tohuma kaçmış
tilkilerle dolaşmışım geceleri
bağları şaraplayıp küplere fıçılara doldurmuşum
bakıp bakıp uzun havalar söylemişim
samanyollcyına
ben büyük sevdim
otlara böceklere insanlara bölündü sevgim
kuşlara ağaçlara
seni öper gibi öpüyorsam doğanın ürpertisini
seninle irkilir gibiysem - sulara daldırınca ayaklarımı
bil ki büyük sevdim
bir ekin çiçeğinde buluşum seni
bir dağ serçesinde bakışım sana
sen diye kulaçlayışım soğuk suları
bir elmayı koparırken dalından
bir dalı çekerken kendime güneşten önce
sıcağın altında koklarken iğde çiçeğini
seni diye öpüşüm bir kuzunun burnunu gözlerini
sana diye dokunuşum ısırgan tozlarına - menekşelere
senden diyedir eğilişim gözelere koyaklarda
ben büyük sevdim
içkilere ateşlere silahlara vurdum kendimi
kıyamadım düşmanıma - kendi canıma kıydım
korktum sancılı gözyaşlarından senin
ağladığım sanadır
şafak şafak
okşadım dikenleri solmasın diye güller
yeşil kurbağalar girdi türkülerime
akşam gölleri ah akşam bunaltıları
kara tavuklarla paylaştım günün son ışıklarını
böğürtlen karanlıklarında
köprü kemerlerine yuvalar yaptım dağ kırlangıçlarıyla
kendim yaladım kanlı yaramı - göstermedim kurtlara
kalakaldım yücesinde kayalıkların -yalnız bir geyik gibi
turnalarla - kabaran dağları
ördeklerle sazlı gölleri sevdim
hem öttüm hem avladım - gözlerine baktım ağladım
ve işte dönüp geldim - topal kazla senin yurduna
gülüm dalım sensin - kurdum kuşum karıncam sen
seni sıktıkça kollarımda - ürperiyor dağ göllerinin yüzü
cifte geyikler düşüyor ufuk çizgilerine
ısırganlar ıhlamurlar menekşeler
bir gelin böceği uçup gidiyor
uçup gidiyor güneşe doğru
güneşe
MEVSİMİ YOK
ağaçlar hiç dökmemiş yapraklarını
kar oturmuş dağlara
değişmemiş odaların yaz sıcaklığı
kauçuk
iri gergin yapraklarıyla yine saksıda
limonsa güneşe dönük
kaktüsler deve tabanları
güneyden kaçırılmış güzeller gibi
kar oturmuş dağlara
değişmemiş odaların yaz sıcaklığı
şubert’i dinliyorlar - ne güzel
brahms'ı vivaldi’yi çaykovski’yi
ne güzel
çağdaş pop kümelerini
ve gitar konçertosunu rodrigo'nun
dinliyorlar sıcacık salonlarında
bense güzelim
gökyüzünün alışılmış rengine inanmıyorum
boyaların sıvaların ve nakışların
diline inanmıyorum
serçeler sevişseler de ayak altında
ben artık inanmıyorum
serçelerin sevişmelerine
bir garip
bir emekçi
bir ecir
bütün bir yıl ankara’yı beklerim
bekler ankara beni
bozkır gürültüsü ortasında
bir benim duyacağım ıssızlıkta
ahlata gelinlikler giydirir
sevinirim
TIK
Victor Marie Hugo 26 Şubat 1802 Besançon - 22 Mayıs 1885 Paris) Romantik akıma bağlı Fransız şair, romancı ve oyun yazarı. En büyük ve ünlü Fransız yazarlardan biri kabul edilir. Hugo´nun Fransa´daki edebi ünü ilk olarak şiirlerinden sonra da romanlarından ve tiyatro oyunlarından gelir. Pek çok şiirinin içinde özellikle Les Contemplations ve La Légende des siècles büyük saygı görür. Fransa dışında en çok Sefiller ve Notre Dame´ın Kamburu romanlarıyla tanınır.
Gençliğinde şiddetli bir kral yanlısı olsa da, görüşü yıllar içinde değişti ve tutkulu bir cumhuriyet destekçisi oldu. Eserleri zamanının politik ve sosyal sorunlarına ve de sanatsal akımlarına değinir. Hugo´nun cenazesi 1885´te Panthéon´da gömüldü.
Hugo ölmeden önce arkasında son sözleri olarak yayınlanacak beş cümle bıraktı;
« Je donne cinquante mille francs aux pauvres. Je veux être enterré dans leur corbillard.
Je refuse l´oraison de toutes les Eglises. Je demande une prière à toutes les âmes. Je crois en Dieu. »
"Fakirlere 50.000 frank bırakıyorum. Mezarlığa onlara mahsus cenaze aracı ile nakledilmek istiyorum. Hiçbir kilisenin benim için ayin yapmasını istemiyorum. Bütün ruhlardan benim için dua etmelerini rica ediyorum. Tanrı´ya inanıyorum."
'Bana içimin derinliğinde ne olduğum sorulduğunda, bunda herkesin içinin derinliğinde ağır basan tek bir aidiyetin, bir bakıma kişinin derin gerçekliğinin, doğarken ebediyen belirlenen ve artık değişmeyecek olan öz'ünün var olduğu inanışı yatıyor; sanki geri kalanın, bütün geri kalanın -özgür insan olarak katettiği yolun, benimsediği inanışların, tercihlerin, kendine özel duygusallığının, yakınlıklarının, sonuçta yaşamının- hiçbir önemi yokmuş gibi.' Kimlik, insanın zamanın içindeki incelişinde onu dünyaya bağlayan bir ayna. Amin Maalouf, Ölümcül Kimlikler'de çok yönlü ve saydam bir sorgulamanın eşliğinde, aynadaki görüntünün tutulabileceğine işaret ediyor. Ölümcül Kimlikler, dünyanın yeni zamanlarında insanlığın küllerinden kuracağı düzenin temeline konan bilge bir taş.
"Bu kitabın başından beri "ölümcül" kimliklerden söz ediyorum - bu tanım benim kınadığım, yani kimliği tek bir aidiyete indirgeyen kavramın insanları taraf tutucu, katı, hoşgörüsüz, baskıcı, kimi zaman kendini yok edici bir tavra yerleştirmesi ve onları çoğu zaman katillere ya da katillerin yandaşlarına dönüştürmesi oranında bana yanlış gibi gelmiyor. Bunların dünya görüşleri çarpık ve terstir. Aynı topluluğa ait olanlar "bizimkiler" olur, yazgılarına arka çıkmak istenir, ama onlara karşı zalimce davranmaktan da kaçınılmaz; "ılımlı" görülürlerse kınanır, yıldırılır, "hain" ya da "döneklikle" suçlanırlar. Ötekilere gelince, karşı kıyıdakilere gelince, kendimizi asla onların yerine koymaya çalışmayız, şu ya da bu sorunla ilgili olarak tamamen haksız olamayacaklarını kendimize sormaya hiç gelemeyiz, onların şikayetleri, çektikleri acılar, kurbanı oldukları haksızlıklar karşısında yumuşamaktan kaçınırız. Sadece, çoğu zaman topluluğun en militan, en laf ebesi, en aşırı kesiminin bakış açısı olan "bizimkiler"in bakış açısı önemlidir."
Ama araştırmalarımdan çıkan büyük buluş Schopenhauer’di... Evrenin temellerinde her şeyin en iyi olmadığını gören en az bir filozof vardı... Schopenhauer’in karanlık dünya resmini tamı tamına onayladım; ama soruna getirdiği çözümü onaylamadım... - C.C. Jung Schopenhauer’in bireyler konusunda söyledikleri onların kör bir var olma, esenlik isteğinin dile gelişi olduğu şimdi tüm dünyadaki toplumsal, siyasal, ırksal gruplarda gözle görünür oluyor. Onun öğretisinin bana gerçeğe uygun bir düşünce gibi görünmesinin bir nedeni de bu. Yanılsamalardan bağımsız oluşu onun aydınlanmış politikalarla paylaştığı bir şey. Dünyanın Schopenhauer’inkilerden daha fazla gerek duyduğu pek az düşünce var. Toptan umutsuzlukla yüzleştikleri için başka umutlardan daha fazlasını bilen düşünceler. - Max Horkheimer
Bilinmeyen Bir Kadının Mektubu (Brief einer Unbekannten) adlı uzun öyküsünü 1920’li yılların ilk yarısında kaleme aldı. Bilinmeyen Bir Kadının Mektubu’nun kadın kahramanını sadece uzun bir mektubun yazarı olarak tanıyoruz. Kadının hayatı boyunca sevmiş olduğu erkek için kaleme aldığı bu mektubun “gönderen”inin adı yoktur. Mektubun başında tek bir hitap vardır:“Sana, beni asla tanımamış olan sana”. Kadın büyük tutkusunu hep bir “bilinmeyen” olarak, yani tek başına yaşamaya razıdır, bu aşk öyküsünde “taraflar” değil, sadece tek bir “taraf” vardır. Böylesine, gerçek anlamda aşk denilebilir mi?
Zweig okurunu, bir kez daha, insan psikolojisinde eşine pek rastlanmayan bir yolculuğa davet ediyor. Bu yeni yolculuğun sonunda “mutlak aşk” kavramının şimdiye kadar bilinmeyen kıyılarına varmayı amaçlamış olması da bir ihtimal!
Hiçbir insan aklının bütünüyle başkalarının iradesine girmesi mümkün değildir; hiçbir kişi kendi rızasıyla özgür bir şekilde karar verme doğal hakkını başkasına devredemez ya da böyle bir şey yapmaya zorlanamaz. Bu nedenle, aklı kontrol altına almaya çabalayan devlet zalim olarak kabul edilir. Neyin doğru olarak kabul edileceğini, neyin yanlış olarak reddedileceğini ve ibadetlerinde hangi fikirlerin insanları harekete geçireceğini belirlemeye çalışmak egemenliğin kötüye kullanılması ve yönetilenlerin haklarının gasbedilmesi anlamına gelir. Bu konuların tümü, insanların kendi rızaları ile bile feragat edemeyecekleri doğal hakları arasında yer alır.
Bir egemen güce dinin ve hukukun bir temsilcisi olarak güvenilse bile, insanları kendi akıllarına göre ya da her hangi bir düşünceden etkilenerek karar vermekten asla uzak tutamaz. Böyle bir egemen gücün, görüşleri bütün konularda kendi görüşleriyle uyuşmayan kişilere düşman olarak muamele etmek hakkına sahip olduğu doğrudur; ancak, biz burada onun mutlak haklarını tartışmıyoruz, eylem tarzının doğruluğunu tartışıyoruz. En şiddetli bir şekilde yönetme hakkına ve her önemsiz eylemlerinde bile vatandaşlarını idam etme hakkına sahip olduğunu kabul ediyorum; ancak, hiç kimse bunları doğru bir yargılama ile yaptığını savunamaz. Bu tip şeyler, kendisini aşırı bir tehlikeye maruz bırakmaksızın yapılamayacağından bunları yapmak için mutlak bir güce ve dolayısıyla mutlak bir hakka sahip olduğunu bile reddedebiliriz: hükümdarın hakkı gücü ile sınırlıdır.
Bu nedenle, hiçbir kişi karar verme ve düşünce özgürlüğünden feragat etmeyeceğinden, herkes vazgeçilmez doğal haklara sahip olduğundan aykırı ve muhalif bir tarzda düşünen insanlar, felakete yol açan sonuçlar ortaya çıkmadığı sürece, yalnızca üstün gücün diktasına göre fikir belirtmeye zorlanamazlar. En fazla tecrübe sahibi olanlar bile nasıl sessiz bırakılacağını bilemez. İnsanların müşterek zaafı, devletin insanlara ne düşüneceklerini söylemek ve öğretmek yoluyla özgürlükten mahrum bırakacak bir sertlikte bulunmasın diye ya da bu özgürlükleri vererek daha ılımlı olabilsin diye gerekli olan sırlarını ve planlarını başkalarına söylemeleridir.
Devletin asıl amacı, korkutarak kural koymak, kısıtlamalar getirmek ve mutlak itaati sağlamak değildir; bunun tam tersine, mümkün olan en emniyetli şekilde yaşasınlar diye insanları bütün korkulardan beri tutmak, başka bir deyişle, kendisine ya da başkalarına her hangi bir zarar vermeksizin çalışma ve varlığını idame ettirme doğal hakkını güçlendirmektir.
Devletin görevi, insanı rasyonel bir yaratık olmaktan bir kuklaya ya da hayvanca davranan birine dönüştürmek değildir; bunun aksine, emniyet içinde aklını ve fiziksel varlığını geliştirmesine ve aklını zincirlerini kırmada kullanmasına olanak sağlamaktır, insanlara ne kini, öfkeyi ve hileyi ne de hasedi ve adaletsizliği göstermek değildir. Aslında, devletin gerçek amacı özgürlüktür.
İnsanların özgür yargıları çok farklı olduğundan herkes yalnızca kendisinin her şeyi bildiğini düşünür ve her ne kadar düşünce ve ifadenin tam bir ittifak göstermesi mümkün değilse de bireylerin bütünüyle kendi kararlarına göre hareket etme haklarından feragat etmemeleri halinde barışı muhafaza etmek imkansızdır. Bu nedenle, özgür düşünce ve karar verme olmasa da bireyler, haklı olarak, serbest hareket etme haklarını devrederler. Hisleri ve kararları arasında çelişkiler olsa da kin, öfke ve sahtekarlık yerine rasyonel bir düşünce ile olması ve kendi özel otoritesi üzerinde her hangi bir değişikliğe teşebbüs etmemesi şartıyla onlara karşı söz de söyleyebilir.
Örneğin, bir kişinin bir kanunun akla aykırı olduğunu ve böylece yürürlükten kaldırılması gerektiğini gösterdiğini varsayalım. Eğer bu görüşünü yetkililerin (tek başlarına kanunları yapma ve değiştirme hakkına sahiptirler) takdirine sunarsa ve bu arada hiçbir suretle kanuna karşı gelecek şekilde davranmazsa devletin lütfuna layık olur ve iyi bir vatandaşın yapması gereken şekilde davranmış olur; ancak, eğer yetkilileri adaletsizlikle suçlarsa ve halkı devlete karşı kışkırtırsa, ya da onların rızası olmaksızın kanunu ilga etmek için halkı ayaklandıracak bir şekilde faaliyete girişirse yalnızca bir kışkırtıcı ve isyancı olur.
Böylece, kendi ellerindeki bütün yasama gücünden vazgeçerek ve aşikar bir biçimde en iyisini tasavvur ettikleri halde inandıkları şeylere ters davranmaya zorlansalar bile hiçbir şekilde kanunlara karşı gelmeyerek, toplumsal barışa ve idarecilerin otoritesine zarar vermeksizin, bir bireyin inandığı şeyleri nasıl öğreteceğini ve ifade edeceğini tecrübe ile öğreniyoruz.
Kaynak: C.Can Aktan ve İ.Yaşar Vural (Derleyen ve Çeviren) , Özgürlük Yazıları, Çizgi Kitabevi, 2003. (Metnin tercümesi Aktan ve Vural tarafından yapılmıştır. İzinsiz kullanılamaz.)
Michael Curtis (Ed.), The Great Political Theories- From Plato and Aristotle to Locke and Montesquieu-, New York: Avon Books. S.320-321.
Reklamlar insanları gerek duymadıkları arabaların ve kıyafetlerin peşinden koşturuyor. Kaç kuşaktır insanlar nefret ettikleri işlerde çalışıyorlar; neden? Gerçekte ihtiyaç duymadıkları şeyleri satın alabilmek için.
Eğer kimse izlemiyorsa, herhangi bir şey yapmanın çok anlamsız olduğunun farkına varıyor insan.
Nereden geliyorsun?
Sessizliğin başkentinden geliyorum
Durgun göller ülkesinden
Pınarın büyüsünden
Hışırtısından geliyorum yaylanın
Bir dağın bir ağaca söylediği şarkıdan
Ovadaki tek çiçekten
Bir yayın yelesinden geliyorum
Yeraltında koşuşan kökler arasından
Açılmamış bir kitaptan geliyorum
Yalın bir şiirin güzelliğinden
Güzellikten geliyorum, güzelliklerden
Yürekteki kuş tüyünden, balkondan
Camın buğusundan
Çarşafın ütüsünden
Tabağın beyazından
Bir ihtiyarın gülümseyişinden geliyorum
Bir annenin dalgınlığından
Kedilerin gözlerinde okunan
Tarihinden geliyorum kuyumculuğun
Karın arkasındaki maviliğe
Gökyüzüne boydan boya kazınmış
Bir mühürden geliyorum
Uzak bir yıldızdan geliyorum
Geceleri geliyorum, sabahları
Gündüzün ortasında, ikindinin içinde
Savrularak geliyorum, fırtınayla
Elinden tutup bir kasırganın, onu da getiriyorum
Nesillerin iyi dünya vatandaşları olmalarını istiyorsak, onlara sadece okumayı ve yazmayı öğretmekle yetinmek yerine, eğitimlerine etik ve insani değerleri dahil etmeliyiz...Hanan Al-Hroub, 2016 Küresel Öğretmen Ödülü Sahibi
Altmış derslik bu program, çocukların okula adım attıkları andan mezuniyetlerine kadar, bağımlılık, çeşitlilik ve ortak insanlık değerlerine dair zihinlerini kademeli olarak açacak etkinlikler yoluyla, küresel vatandaşlık bilinciyle hissetmeyi, düşünmeyi ve hareket etmeyi öğrenebileceklerini göstermektedir. 17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefiyle ilişkili hale getirilmiş bu öğretim programı, insani koşulların iyileştirilmesi ve gezegenimizin korunması sorumluluğuyla hareket eden, odaklanmış, anlayışlı ve adanmış yeni kuşak liderler yetiştirmek için pratik bir rehber sunmaktadır...Irina Bokova, UNESCO Genel Müdürü
Bir eğitimcinin görevinin en temel bileşeni öğrencilerini farklılıklarla dolu ve birbirine bağımlı bir dünyada başarılı olmaları için hazırlamaktır. “Dünyayı İyileştirmek için Öğrencileri Altmış Ders ile Güçlendirmek”, anaokulu evresinden lise mezuniyetine kadar bu çalışmanın amaca yönelik olarak hayata geçirilmesine inanan eğitmenlerin yalnız olmadıklarının bir kanıtıdır. Bu kitap, öğrencilerimizin dünyalarını genişletecek ve toplumsal ilişkilerini, öz-düşünümlerini ve hayal güçlerini gerçek birer sorun çözücü olmaları yönünde geliştirecek önemli bir eğitim aracıdır. Böylece eğer evrenin ahlaki terazisinde adalet, barış ve mutluluğun ağır basmasını istiyorsak, ortaklaşarak harekete geçme sorumluluğumuzun ve hepimizin aynı dünyanın vatandaşı olduğumuzun bilincine varacaklardır...Lily Eskelsen Garcia, Ulusal Eğitim Derneği Başkanı
Fernando ve öğrencileri, deyim yerindeyse dünyayı değiştirmenin yol haritasını çıkartmışlar. Derinlikli olduğu kadar tutkulu, basit olduğu kadar da anlamlı bir sonuç elde etmişler - eğitimin dönüştürücü gücünü keşfetmek ve daha ileriye götürmek isteyen herkes için istisnai bir kitap...Fakülte Dekanı Jim Ryan ve Profesör Charles William Eliot, Harvard Lisansüstü Eğitim Birimi
Dünyayı anlayan, değerini bilen ve daha iyiye götürmek için ortaklaşa çalışabilecek dünya vatandaşları yetiştirmeyi tutkuyla amaç edinmiş okullara yönelik pratik ve kolay erişilebilir içeriğiyle yüksek kaliteli, mükemmel bir kaynak. Bu kitap, öğretmenlerin ve öğrencilerin dünyayı uzaydan bakarcasına geniş bir perspektiften kavramalarına ve herkesin küresel toplumun bir parçası olduğunu fark etmelerine yardımcı olacaktır...Colleen Henning, Bilim Bölüm Başkanı, St. John’s Üniversitesi, Güney Afrika
Küresel ortamdaki güncel gelişmeler, uluslar ve toplumları bölen fay hatlarındaki çatlakların yol açacağı tehlikeler konusunda bizi uyarmaktadır. Küresel vatandaşlık hiçbir dönemde bu kadar gerekli olmamıştı. Fernando, Harvard’daki parlak bilim insanlarından oluşan ekibiyle, küresel zihniyete sahip yeni nesillerin inşa edilmesiyle ilgilenen herkes için elzem olan bir öğretim programına dair kaynakları bir araya getirmiş. Resmedilen 13 adım zekice sentezlenmiş, basit olduğu kadar da tazeleyici...Oon-Seng Tan, Yönetici, Ulusal Eğitim Enstitüsü, Nanyang Teknoloji Üniversitesi
Ben ne Atinalıyım ne de Yunanlı. Ben bir dünya vatandaşıyım”. Sokrates’in sürdürülebilir bir evren kurmayı hedefleyen kavrayışı, aşamaları gösteren, ilham veren ve pratik bir rehbere ustaca tercüme edilmiş. Hayali ders planlama fikirleriyle dolu ve dünya vatandaşlığı eğitimi için tüm öğretim programı alanlarından ve yaş gruplarından öğretmenleri besleyebilir. Öğrencilerinin, hepimizin dünyada görmek istediği gibi “Değişimin Kendisi” olmalarını hedefleyen tüm eğitmenlere yönelik nadir ve elzem bir araç,"...Aggeliki Pappa, “Disleksiyi Seviyorum” EFL Okulu Kurucusu ve CEO’su, 3DlexiaCosmos NPO Başkanı, 2016 Küresel Öğretmen Ödülü ilk 10 Finalisti
Fernando Reimers öğrencileriyle birlikte, dünyanın neresinde olursa olsun tüm eğitimcilerin mutlaka okuması gereken bir kaynak üretmiş. Öğrencilerin gücüne inanan, dünyayı iyileştirmek için okulunda dünya vatandaşlığı eğitimini geliştirmek isteyen eğitmenler; bu kitap sizin için...Hiroshi Kan Suzuki, Eski Milli Eğitim Bakanı, Japonya Eğitim Bakanlığı Japon Bakan Müşaviri, Profesör, Tokyo Üniversitesi
Bu kitap sayesinde, öğrencilerimin dünya vatandaşı olmaları hayalim gerçeğe dönüştü...Joe Fatheree, 2016 Küresel Öğretmen Ödülü ilk 10 Finalisti, NEA 2009 Eğitimde Mükemmellik Ulusal Ödülü, 2007 İllinois Yılın Öğretmeni
Bu kitap, günümüzün sorunlarıyla ilişkili bir eğitim öğretim programını oluşturmak isteyen öğretmenler için bir rehber. Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile uyumlu pek çok işlevsel ders önerisiyle, okulları dünyaya açmanın en iyi yolunun öğretmenlerin işbirliğinden geçtiğini kanıtlıyor. Öğretmenler burada her sınıf için farklı konuların işlenebilmesi için isteğe bağlı olarak değiştirilebilir yapıda beş derslik planlar bulacak. Kitapta ayrıca öğretmen ve öğrenciler için ek kaynakların yanı sıra önemli notlar, anahtar sorular, video linkleri, kitaplar ve etkileşimli alıştırmalar da mevcut...Jolanta Okuniewska, 13 numaralı İlkokul, Olsztyn, Polonya
Öğretmenlik mesleğinin günümüzdeki en temel görevlerinden biri dünya vatandaşları yetiştirmek. “Dünyayı İyileştirmek için Öğrencileri Altmış Ders ile Güçlendirmek”, öğretmenlere dünya vatandaşlığı eğitimi vermelerinde yardımcı olacak mükemmel bir araç olmanın ötesinde, aynı zamanda insani ve demokratik değerlerin yegane koruyucusunun okullar olduğunun da kesin bir kanıtı...Fred van Leeuwen, Uluslararası Eğitim Genel Sekreteri
Öğrencilerini küresel vatandaşlar olmaları yönünde geliştirmeyi isteyen, işi başından aşkın öğretmenler burada sunulan yenilikçi ve ilham verici dersleri kullanarak amaçlarına kolayca ulaşabilirler. Profesör Reimers ve öğrencileri, biz asli “öğretmenlik” görevimizi yerine getirebilelim diye, işin ağır kısmını tamamlamışlar. Her sınıf için 5 ders ve okullar için 13 adımlık plan sayesince, mesleğe yeni başlayan öğretmenler bile küresel eğitimcilere dönüşebilir...Elisa Guerra, Kurucu ve Öğretmen, Colegio Valle de Filadelfia, Meksiko
Küresel ısınmadan ekonomik eşitsizlikteki büyümeye, en acil sorunlarımızın hepsi küreseldir. Eğer bu sorunlarla etkin bir şekilde mücadele edeceksek, gençlerimizin dünya vatandaşlığının gücünü ve bu güçle birlikte gelen sorumluluğu anlaması gerekmektedir. Dünyayı Güzelleştirmeleri için Öğrencileri Hazırlamak, öğretmenlere 21. yüzyılın dünya vatandaşlarını yetiştirmek için sınıflarında kullanabilecekleri öğretim programı, eğitim stratejileri ve ders planları gibi pratik araçlar sunuyor...Randi Weingarten, Amerikan Öğretmenler Federasyonu Başkanı
Bu kitap vatandaşlık becerilerini geliştirmek isteyen öğretmenlere, öğrencilere ve eğitim camiasına yol gösteren araçlar sunuyor. Dünya vatandaşları yetiştirmeyi hedefleyen bu öğretim programı, dünyanın mevcut siyasal durumunun yol açtığı pek çok sorunla baş etmeye yardımcı olabilir. Ayrıca bu nesli eğitmek için geliştirmemiz gereken düşünce biçimi konusunda da bize yardımcı oluyor...Cecilia Maria Velez White, Jorge Tadeo Lozano Üniversitesi Rektörü ve Eski Eğitim Bakanı, Kolombiya
Okulları dünya vatandaşlığı eğitimi yönünde acilen harekete geçmeye çağıran bu kitap, her sınıf seviyesindeki öğretmen için uyarlanabilir derslerden oluşan, anlaşılır bir seçki sunuyor...Noah Zeichner, Toplumsal Araştırmalar Öğretmeni ve 2015 Küresel Öğretmen Ödülü ilk 50 Finalisti, Seattle Devlet Okulu
Öğrencilerin doğal kaynaklara -özellikle de bitki kullanımına- dair farkındalıklarını geliştirme yaklaşımının, etkin bir iletişim ve öğrenci tercihleri eğitimi uygulamasına ustaca dahil edilmiş olduğunu görmek çok güzel! Bu dersler öğrencileri, çevre problemlerine yönelik çözümleri tetikleyerek dünyayı iyileştirmeleri yönünde güçlendiriyor...Naomi Volain, 2015 Küresel Öğretmen Ödülü ilk 10 Finalisti, NASA Eğitmenler Ağı Astronot Öğretmeni
Uluslararası sorunlarla ilgili küresel farkındalığın ve eleştirel düşüncenin her zamankinden daha önemli olduğu bu zamanda, Dr. Raimers mükemmel bir kaynak geliştirmiş. Bu kitap, küresel sorun çözücüler yetiştirmek ve tüm öğrencilerin dünyayı iyileştirmede eğitimin gücünü görmelerine yardımcı olmak isteyen eğitimcilere ihtiyaç duydukları şeyi sunuyor...Michael A. Soskil, Wallenpaupack South Bilim İlkokulu Baş Öğretmeni, 2017 Pennsylvania Yılın Öğretmeni ve 2016 Küresel Öğretmen Ödülü ilk 10 Finalisti
Çünkü bilim, yalnızca insanın yapması gerekeni ya da yapabileceğini bilmesinden ibaret değildir; yapabileceğini, ama belki de yapmaması gerekenin bilinmesini de içerir.
Tasarlamak ile yapmak arasında dağlar var! Satrançtaki hamleyi baştan alma hakkı da yok. Adam sen de! Bütün tehlikeler önceden görülse oyun bütün ilginçliğini yitirirdi.
1900 yılının ilk baharında Urla’da doğan Yorgos Seferis, Birinci Dünya Savaşı’nın başında on dört yaşında; 1921 yılında Florina’da doğan Necati Cumalı da 1923 Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi sırasında ata topraklarını terk ederler. Yazarlarımız sırasıyla 1971 ve 2001 yıllarında hayata gözlerini yumduklarında, ne Türkiye ne de Yunanistan’ın asla hak iddia edemeyeceği ebedi topraklardadırlar artık.
Bir dönemin en ünlü futbolcuları cennette buluşmuşlar. Yorgos ve Necati de oradalarmış. Fıkra bu ya, cennetin baş meleği azılı bir futbol taraftarı. Çağırmış şeytanı, o da futbol delisi bu arada, demiş oynatalım şu Yunanlılarla Türkleri bakalım ne olacak. “Boşuna oynamayalım biz kazanırız!” demiş Yorgos, takımından emin. “Olur mu en iyi futbolcular bizde!” demiş Necati gerine gerine. Melekle şeytan birbirlerine bakıp pek eğlenmişler, şad olmuşlar: “Ama bütün hakemler bizde naber!”
Bu fıkra sayesinde literatürümüze yeni bir deyim kazandırmış olduk mu dersin, meleklerin ve Moiraların maskarası olduk mu?
Yorgos doğumundan elli yıl sonra, ata topraklarına kısa süreli bir ziyarette bulunur:
Sabah saat 08.00. Seferis, yanındakilerle birlikte İzmir’den İskele’ye gitmek üzere cipe binip yola çıkıyor. İskele’ye doğru yol alırken, Seferis hissettiklerini şöyle yazmıştır “Günlük”e:
“…Aklımda sabit bir fikir halinde Scala. Sanki anlayamadığım bir büyü ayinine katılmış gibiyim. Neticesinde nelerin olacağını hesaplayamadığım bir krizin eşiğinde bulunduğumu hatırlıyorum. Bilinçsizce bunu nasıl hazırladım, belki yaptığım ölüleri tahrik etmek, doğal düzeni ihlal etmek gibi ahlaksızca bir hareketti.
Geri dönmek için artık geç. Makine çalışmaya başlamıştı: diğer ucundan birisinin düzenli bir şekilde, ısrarla sardığı o sahilin ipliği ile bağlanmışım. Fakat hava, renk, gökyüzü ebediyen muzaffer, gözlerin gerçekten görüyor mu, görmeyi arzuluyor mu, bilemiyorsun”
Seferis’in Urla İskele’daki Aile Evi
hayatevi
‘Ruhumun tümü bir çığlık ve uğraşımın tümü bu çığlığı yorumlamak.’
‘İki yol da sarp ve çetindi; ikisi de insanı doruğa çıkarabilirdi. İnsanın ölüm yokmuş gibi hareket etmesiyle, aklında her an ölüm olduğu halde hareket etmesi, belki aynı şeydi.’
‘Dünyayı bugünkü durumuna getiren nedir, bilir misin? Yarım işler, yarım konuşmalar, yarım günahlar, yarım iyiliklerdir. Sonuna kadar git be insan, avare et ve korkma! Tanrı baş şeytandan çok, yarım şeytandan iğrenir!’
‘Bir mutluluğu yaşarken onu kavramamız zordur; ancak o geçip de arkamıza baktığımız zaman, birden bire biraz da hayranlıkla, ne kadar mutlu olduğumuzu anlarız.’
‘Sanırım ki insanlar üç türlüdür: kendi deyişleriyle hayatı, hayatlarını yaşamayı amaç sayanlar, yani yemeyi, öpmeyi, zengin olmayı, onur kazanmayı… Sonra, kendi hayatlarını değil, bütün insanlığın bir olduğunu anlarlar ve insanları ellerinden geldiği kadar aydınlatmak, sevmek ve onlara iyilik etmek için savaşırlar. Bir de bütün evrenin hayatını yaşamayı amaç edinenler var; her şey insanlar, hayvanlar, bitkiler, yıldızlar; hepimiz bir bütünüz; biz hepimiz aynı korkunç savaşın içindekileriz. Hangi savaş mı? Maddeyi ruha dönüştürme savaşı!’
‘Ne makine şu insan be! İçine ekmek, şarap, balık, turp koyuyorsun; iç çekmeleri, gülüşler ve düşler çıkıyor…’
‘Her insanın kendi deliliği vardır. Bana öyle geliyor ki, en büyük delilik, bir deliliğe sahip olmamaktır.’
” Eskiler, şeylerin içinde yayılmış halde bulunan kutsal erdemleri Tanrılar olarak adlandırırlardı. ” Cornelius Agrippa
Saf varlık yetkin, bir ve ulaşılmazdır. Mutlak olduğundan bizimle hiçbir ortak ölçütü yoktur fakat Doğa’daki hiyerarşi boyunca aşağı indikçe, gücünü, zekasını ve canlılığını değişik alemlere, taşlara, bitkilere, hayvanlara vererek kendini ifade eder. Onlara, gücünün küçük bir parçasını değil de bu gücün bir görünüşünü, bir yüzünü verir. Zira Tanrısallık kendini doğanın aynasında yansıtarak yüceliğinden hiçbir şey kaybetmez.
Bu nedenle Tanrısallık deniz için Neptün, güneşle Apollon, toprakta Ceres, çölde Diana ve fikirlerin kaynağı olan veher biri bir doğaüstü numenler(*) numenine ilişkin Doğa’nın çeşitli numenleri olan değişik kavramlar olarak diğer her bir türde farklı biçimlerde isimlendirilmiştir.” Bu Tanrılar fiziksel dünyada doğa kanunları, ahlaki, matematik veya ara dünyada erdemler (ve onların gölgeleri) ve Tanrısal dünyada da varlığın öznitelikleri veya ilk örnekleri olarak görülür.
Zira erdem bu tanrıların çehresinden, anahtarından ya da ahlaki görünüşünden başka bir şey değildir. Tanrılar erdemlere böyle hayat verir. Giordano Bruno bunların önünde en büyük kutsallıkların önündeymişçesine eğilir ve onları yaşayan semboller olarak tasvir eder. Bu canlı tasvirler, ruhu erdeme yönelten tılsımlara dönüşür.
Erdemli olmanın kendinde hiçbir çıkar yoktur (çoğunlukla hayvanlar insanlardan daha başarılıdır) fakat Ruhu sessiz tanrısına layık bir sunak yapacak biçimler inşa etmeyisağlar. Ahlak bir görev değildir, ancak öz üzerinde yoğunlaşmayı sağlayan bir ayrıcalıktır.
Giordano Bruno erdemi, Birliğin tam ortasında zıtlıkların yakınlaştığı bir yer olarak tanımlar. “Kötülük şeylerin doğasından yani Bir’in içindeki yetkinlikten uzaklaşılması gerçeğinden ibarettir. O halde kötülük doğallık eksikliğinden, varlıkların kendi Hakikatlerinden ayrılmasından kaynaklanır. Mutluluk Yazgının (herkesin kendisininkini) gerçekleştirilmesinin meyvesidir. O halde Yazgı yasadır, hakikattir. Erdem yazgının kabulünden ve bunun gerçekleştirilmesinden ortaya çıkar. Yazgıyı anlamak Tanrı ile birliğimizin bilincine varmayı başarmaktır. Tanrı ile her şeyle birliğimizi kavradıkça kalbimiz her şeye karşı duyulan bir aşkla dolacaktır. Yaşamın amacı yazgıyı anlayabilme yetkinliğine ulaşmaktır çünkü bu bilgi bizim sonsuzla, insanlık için gerçek kurtuluş olan Tanrı ile birliğimizi kavramamızı sağlayacak yegane şeydir. ”
GÜÇ
Mitolojik Herakles sembolü ile ilişkili olarak sağduyu, (“Yasa aracılığıyla ve Hakikate göre varılan yargıyı yöneten İrade değişmez ve güçlü olmalıdır.”) bize kendimizi birliğin yansıması olan o orta noktada tutma yetisini sağlayan ruhun gücüdür. Eflatun’un “Devlet'”inde belirttiği gibi bir cesaretle: ” Kanunların ve kimin tehlikeli veya tehlikesiz olduğuna dair kaynağını yönetenden alan kıstasın korunması. ”
Aptallığa, öfkeye veya deliliğe dönüşmemesi için güce zekanın ışığı (zeka eksikse aklın) kılavuzluk etmelidir. Bu, sabrın, gayretin, hoşgörünün, duyarlılığın, acıya dayanıklılığın doğduğu kaynaktır.
Güç mantıklılıkla zekayı birleştirir, ya sağduyunun, ya sabır göstermenin ya da boyun eğmenin uygun olduğu veya kaçmanın tercih edilebileceği durumlar yaratır ve bir kere karar alındığında bunu yerine getirmek için gerekli iç gücü sağlar.
Güç, ruhun ölümü için sürekli duyulan bir kaygı fakat ona zarar vermeyecek şeylere karşı da kayıtsızlıktır: Açlık, susuzluk, acı, yoksulluk, yalnızlık, zulüm ve ölüm.
SAĞDUYU
Sağduyu Tanrının ilahi dünyadan yansıması, fevrilik, eylemsizlik ve aptallığın düşmanıdır. Evrenselden bireye varan zekadır. Kullandığı alet fikirleri genişleterek, eleyerek veya baştan sona yeniden ele alarak ve insan kavrayışı tarafından anlaşılabilecek her şeyin tümellerini metafizik aracılığı ile inceleyerek, olası tüm eylem biçimlerini kıyaslayan diyalektiktir.
Sağduyu kara güne karşı bir kalkan, tehlikeye karşı bir dikkattir. Onun sayesinde irade ve cesaret; zamana, nesnelere,şartlara objektif bakış açısını kaybetmeden uyum gösterirler.
Göksel ilk örneğini, Tanrı’yı aksettirmeyen sağduyu, rüzgarla, o geçtiğinde otların eğilişini birbirine karıştıranlara özgü ” köle sağduyusudur.”
Sağduyu özgürlük ve aynı zamanda gerekliliktir. Kendi üstüne yansıyan Hakikattir: “Işık olan gözdür, göz olan ışıktır.”
DAYANMA
Bizi idealimizden uzaklaştıran şeylere karşı gösterdiğimiz dirençte kendini gösteren güçtür. İç gücün yetkinliğidir. Güçlü ve rüzgarın hücumlarına karşı sağlamca kök salmış bir meşe gibi kahraman, ruhunu, duyularını ve kavrayış gücünü o yüksek amacı üzerinde sabit kılar.
Stoikler: ” Dayanın ! “, Epikürcüler: ” Acıya katlanmayın ! ” (bilinci bedenin dışında tutmak anlamında) derken Giordano Bruno : ” Güç yolu ile dayanın ! ” der; öyle bir iç güçle ve kendi ahlaki ilkelerimizde kararlılıkla ki, Hephaistos’un ocağında majik silahlar ve tanrısal erdemler biçimlendirdiği içsel volkandan bağımsız olarak etrafımızdaki havadan çevreye sükunet yayılsın.
Bu dayanmanın ötesinde, Epikür’ün söylediği ve Bruno’nun hatırlattığı gibi bizi Tanrıların davranışı seviyesine yükselten,insani olmaktan çıkmış bir dayanma vardır. ” Bu zorluklara maruz kalmış ve bunlara katlanmış birine ait gerçek ve artık ulaşılmış bir güç ve metanet erdemi gibi değil de, onlara katlanırken bile hiç hissetmemiş birinin erdemi olarak düşünülmelidir kahraman böyle bir kıvanca ( zafere de diyebiliriz) ulaştıktan sonra hiçbir sıkıntı onu yolundan çeviremez veya onu düşüremez. Bu durum şuna işaret eder: En yüce ve sonsuz mutluluğa dokunmak yani iradenin varlığı ve acı hissinin yokluğu.”
Dayanmak, yazgının bize yaşamayı nasip ettiği yetkinliğe doğru evrimleşmek, onu anlamak, kabul etmek ve ona ulaşmak için acı çekmenin gerekliliğini idrak etmekten ibarettir. ” İnsan ruhu acıyla ve üstesinden gelmesi gereken güçlüklerle yetkinleşir. Acı olmaksızın ruhumuz durağan ve geri kalmış olurdu. Kötü olarak tanımladığımız her şeyin,bizim kavrayamadığımız bir iyi olması işte buradan kaynaklanır. Başka bir deyişle kötü görecelidir. Tek tek bakıldığında doğada hiçbir şey mükemmel değildir çünkü her şey sürekli evrim halindedir. Toplu biçimde Bütün mükemmeldir. Parçaları değil de Bütünü göz önüne alan kişi için kötü mevcut değildir.
İFFET
Dokunulmamışlık kendinde hiçbir değer taşımaz (Olabilecek törensel öneminin ötesinde) çünkü ne bir kusurdur ne de sadece büyük bir onurdan kaynaklanan, yüksek bir gerekçenin hizmetinde olması dışında bir erdemdir. Sadece gücün bir parçası olduğunda ve hazları hor gördüğünde (dokunulmamışlığın ötesi veya berisinde), ne kibirli (hazların hor görülmesi), ne de yoksun bırakıcıdır, ama insan bilincine ve diğerlerinin tatminine onurlu bir biçimde katkıda bulunduğunda iffet olarak adlandırılır.
ÖLÇÜLÜLÜK
Latince “temperare” (uygun biçimde düzenlemek); görgünün anasıdır. Çünkü duyusal (nefse ait) ve zihinsel ilişkilerdeki ölçüsüzlük (azla yetinmeme) yüzünden aileler, devletler, sivil toplumlar ve tüm dünya çöker, kargaşaya sürüklenir, dağılır ve karanlığa boğulur. Her şeyi yeniden düzelten ise ölçülülüktür.
SADELİK
Sadelik kendini beğenmişlik ve ikiyüzlülüğün düşmanıdır. Eleştiri, kıskançlık, hakaret ve gerçeğin gizlenmesinden kaçınmak amacıyla sağduyunun takındığı tavırdır. Sadelik çok basittir. Kendinden emin ve kendine güvenen bir görünümü benimser, tek tiptir ve ilahi bir yüze benzer.
Sevilesi bir yüzü vardır çünkü asla değişmez ve bu nedenle her zaman ilk görüldüğündeki kadar insanı cezbeder. Onu sevmeyi bırakmak ondan değil başkasının hatasından kaynaklanır. ” Sadelik kutsal, tanrısal bir yüze benzer çünkü asla gerçeğe ne bir şey ekler ne de ondan bir şey eksiltir, kendini düşünmez, hayran olmaz aksine başkalarına verir. “Kendi içine bakan kendisiyle baş başa kalan birisi bir çeşit çokluğa dönüşür, aynı anda hem özne hem de nesne olur.
YORGUNLUK VE GAYRET
Giordano Bruno yorgunluk ve gayreti bize mitolojik bir kahraman olan Perseus görünümünde sunar: Sol elinde onun içten tutkusundan ışıl ışıl olmuş kalkanı ve sağ elinde ise zararlı düşüncelerin yılansı kafası, topuklarında tanrısal itkinin kanatları ve dayanmanın dirayetle çalışan hafif atını sürerken. Yorgunluk ve gayret ile Bruno kısır bir usancı değil aksine var olmak için bir çabayı ima eder. Kendi yazgısında başarılı olmak ve böylece Tanrısallığa yaklaşmak kahramanlara özgüdür. “Bu ikisi sayesinde Perseus Perseus’tur, Herkül de Herkül’dür.
Onlar sayesinde tüm açıkgözler mağlup edilir, her türlü kötü talihe son verilir, tüm yollar ve o yollara erişmek kolaylaşır, tüm limanlara yanaşılabilir, tüm güçler kendine egemen olur ve tüm tasarılar mümkün hale gelir.”
Bruno bu ikisine özellikle bir rehavet bizi sardığında günlük derin düşünmelerimize konu olabilecek bir yakarış ithaf eder:
Gayret, sen yorgunlukla birlikte cömert ruhları besleyensin. Tüm kayalık ve sarp dağları mümkünse bir solukta ulaşıp tırman ve aş. Kendi öz duygularını öyle bir ateşle yeniden canlandır ki, güçlükler seni yenemediği gibi onları duyma bile. Yorgunluğunu hissetme çünkü yorgunluk kendisi için yorulmamalıdır: Yetkinlik kendinde acı ve yorgunluk çekilirken ne acıyı ne de yorgunluğu hissetmeyi barındırır.
ERDEMLER VE POLİTİKA
Erdemlerin politika, şehir ve devletlerin yönetilmesi ile çok yakın ve hemen hemen kendine özgü bir ilişkisi vardır. Bir erdem veya bir kusur devletin refah ve huzurunu etkilediği ölçüde erdem veya kusurdur. Eylemler önemlidir. “Bir ağacı,yapraklarının güzelliği ile değil, meyvelerinin mükemmelliği ile yargılamalıdır; meyve vermeyenlere gelince onlar kesilsinler ve diğerlerine, verenlere yer açsınlar.”
Bu durumda hataların (günahların değil) karşılaştırmalı bir incelemesi yapıldığında en büyük önem taşıyan devlete karşı yapılan haksızlık değerlendirilecektir; bireylerin çıkarına karşı yapılan haksızlık daha düşük önemde, birbiri ile anlaşmazlık içinde olan iki kişinin arasındaki ise en az önemde olacaktır. Hiç bir önemi olmayanlar ise ne kötü bir etki ne de kötü bir örnek doğuran ve rastlantısal itkilerden kaynaklananlardır.
KAHRAMAN FİLOZOF
Kahraman filozofun; zihninde sağlam bir imgelem, yanılmaz bir hafıza, gözlerinde tedbir, dilinde gerçek, göğsünde içtenlik, kalbinde düzenli duygular, omuzlarında günahların unutulmuşluğu, karnında kanaatkârlık, bağrında nefsine hâkimiyet, bacaklarında sebat, tabanlarında düzlük, sol elinde kutsal kitapların buyrukları sağ elinde ise yargılayıp önermeden önermeye geçerek sonuca ulaşan akıl, yol gösterici bilim, yönetenin iktidarı ve eyleme geçme gücünü bulundurur.
Yazgısını anlar, kabul eder ve yerine getirir. Kendine şöyle der:” Olmak zorunda olan olacaktır. Olmuş olmak zorunda olan oluyor.” Böylece yazgıyı, tanrıların en büyüğünü çabuklaştırır.
İçindeki tanrı kendini gösterdiğinde, ölümlülerin kalbinde olduğu kadar ölümsüzlerin kalbinde de bir saygı ile eğilme isteği yaratır. Düşünüp taşınırken ağır, ciddi ve dengelidir. Nasihati iyi düşünülmüş, derin, öngörülüdür. Ancak hareketleri kanatlanmış gibi hızlıdır.
Erdemleri ve kahramanca davranışları ile gökyüzünü hak eder.Hayatın akışı içinde hiçbir çaba göstermeden kayıp giderken tanrıya ettiği dua hoş kokulu bir tütsü gibi yükselir.
Birliğin içinden sonsuzun derinliğini kavrar ve gözünün önünde duran sonsuzun içinde de saklı olan birliğin izlerini fark eder.
Yüksek idealinin izinde, İradesi asla güçsüzlüğe düşmez ama geçmişi hatırlayarak, bugünü düzenleyerek ve geleceği görerekşartlara sağduyulu bir biçimde uyum sağlar. Beklenmedik hiç bir şey başına gelmez. Hiçbir şeyden şüphe etmez ama her şeyi umar, hiçbir şeye güvenmemezlik etmez ama kendini her şeyden korur.
Kendini Hakikatin her zaman muzaffer ve değişmez bir koruyucusu olarak değil bir mesajcısı olarak görür.
Kahraman
hatasını kabul edenleri affeder, kendini beğenmişleri gemler,
haksızlıkları düzeltir, yapılan iyilikleri unutmaz, ihtiyacı olanların
yardımına koşar, mazlumları savunur, gözü dönmüşleri sakinleştirir, hak
edenlere mesajı verir ve canileri dize getirir.
Boş ve aptalca bir inanç yerine, yararlı gerçek ve soylu bir amaca değer verir. Az şeye sahip olduğundan değil azı arzuettiğinden ve aza ihtiyacı olduğundan kendini zengin kabul eder. Bedenin ölümünden değil, ruhun ölümünden korkar.
Bazı durumlarda yasayı koruyan, hakikate ve ayırt etme yeteneğine güç veren, zekayı bileyen ve sakin bir ruhunanlayamayacağı sayısız dikkate değer erdemin yolunu açan kutsal bir öfkenin benliğini sardığını hisseder ama bu öfkeamacına ulaşır ulaşmaz ruhun huzuru yine kahramanı sarar. Umutları soğuk ve arzuları diridir, bir yıldızın soğukluğu ve bir hacının adımlarının diriliği gibi.
Eylemleri bir şiirin dizelerine benzer; bir kurala uydukları için değil, kural onun eylemlerinden doğduğu için çünkü eylemleri elmastan yapılı kara kapılara çarpar ve onları açar.
Zevk onun için zevk değildir zira sonunu zaten görmektedir. Acı onun için acı değildir çünkü düşüncesinin gücüyle acının sonu da onda mevcuttur. Halkın iyi olarak adlandırdığı şey, onun için sahte iyidir, yaşlı Satürn’ün çocuklarını yerken kullandığı baharattır. Böylece var olmayanı, hiçliği, yokluğu değişken olarak tanımlar çünkü zamanla sonsuzluk arasındaki ilişki nokta ile çizgi arasındakiyle aynıdır. İmkansızın düşünü görür. Arzuladığına sahip olamadı diye yerinmez fakat her zaman mutludur çünkü aradığını hep yanında bulur.
Bilir ki mutlak sonun bir sonu olmayacaktır. Aksi halde O, mutlak son olmazdı. Bunun onun için pek önemi yoktur.Onun bulunduğu durumda, görüşünün tüm ufkunda ilahi bir güzelliğin bulunması ona yeter.
Daha az soylu ve düşük değerdeki şeylerin başarılmasıyla elde edilen bir yetkinlik yerine, ona kendi liyakatini ispat etmesini sağlayan daha soylu bir teşebbüs sonucu uğranılan başarısızlık ve düşüş onun kahraman ruhunu daha hoşnut kılar. Çünkü O, başına gelen her şeyi iyiye dönüştürür. Bir esaretten büyük bir özgürlüğün meyvesini toplamayı bilir ve bir kez yenilmiş olmayı, büyük bir zafer fırsatına dönüştürebilir.
En mükemmel kısmı onda bulunmayıp, bozulmaz bir kutsama gibi ilahi şeylere sarılmış, düğümlenmiş olan bedeninde ölümlü olana karşı aşk ve kin hissetmeden yaşar.
Yeni yüksek tepe dergisi
