Su ve Temizlik
Dünyanın en büyük medeniyeti temizlik medeniyetidir. Onun’da göstergesi su ve sabundur. Atatürk çocukluğundan beri temizliğe ve iyi giyinmeye meraklı idi. Bazı sıcak günlerde iki üç defa yıkandığı olurdu. Harp esnasında en sıkışık cephelerde bile ne yapıp etmiş her gün yıkanabilecek bir yer sağlamıştır. Derne’de, bir vahadan çamur gibi toplayıp, süzerek ve güneşten uçmasın diye başlarının altına sakladıkları içme suyuyla susuz kalmak tehlikesini göze alarak her sabah yüzünü yıkadığı anlatılmaktadır. Aralıksız, İngiliz bombardımanının altında kaldığı Anafartalar’daki küçücük kulübesinde bir banyo koydurtmuştu. Ruşen Eşref Ünaydın, yatak ve su için Atatürk’ün hiçbir zorluk önünde vazgeçemeyeceği bir konfor geleneği olduğunu bildirir. “Savaş meydanında top ateşleri altında bile, dinlenmek için çadırına çekildiği zaman dahi soyunup dökünmeden yatmazdı ve yıkanıp, giyinip kuşanmadan çadırından çıkmazdı. Muharebelerin en kızgın günlerinde bile tıraşlı, itinalı giyinmişbir centilmen idi.”Ankara’ya geldikten sonra önce Ziraat Mektebi’ne, sonra daha emniyetli görülen istasyon binasına taşınır. Binaya taşındığının ertesi günü emir çavuşuna:
“Çocuk banyo işini ne yapacağız, bir çare bul” der. O zamanlar Ankara’da bir banyo tertibatına yetecek malzeme bulunması imkânsızdı. Ankara’da bulunan bir Alman mühendisin fikri alınır ve bizzat Atatürk’ün çizdiği krokiye uygun Demir Yolları ustalarının yardımıyla bir banyo yapılır. Banyo adî bir ocağın üzerine konan, bindola saçdan yapılmışbir küvetten ibarettir. 31 Ağustos 1925 günü Kastamonu dönüşü Çankırı’ya uğrar. Bir gece kalacağı anlaşılınca bir tenekeci ustasına bir banyo tenekesi yaptırılır. Hastanenin büyük semaveri getirilir, yanına da bir kazan su koyulur. Vali tenekeyi boyatır, fakat kurumadığı içinde sildirir. Kokusu giderilmemiştir. Atatürk’e derme çatma banyo olduğu söylenince çok sevinir. Banyo hazırlığında semavere, kazana bakıp gülüyordu.
Arkadaşı Nuri Conker’e: “Nuri, banyo var, ben gireceğim” diyerek girer. Son hastalığında karın ponksiyonu yapıldıktan sonra doktorlara “banyoya girebilir miyim?” diye sorar, doktorlar aralarında görüştükten sonra “zararı yok” derler. Banyoyu çok sevdiğinden, öyle sevinir ve canlanır ki, doktorlar hastalığından şüphe ederler.
Sabah yataktan kalktıktan sonra sabah kahvesini ve sigarasını içer, sonra da tıraşını olurdu. Berberi itina ile Atatürk’ü tıraş eder, bundan sonra masajını yaptırır, banyosunu alır, giyinir, çalışma odasına geçerdi. Bazıgeceler baloya gitmesi gerektiği zaman akşamları da ikinci kez tıraş olurdu. Hizmetindekileri sakallı görünce çok kızardı. Atatürk: “Giyimine dikkat etmeyen insanın ne kendisine ne de topluma saygısı yoktur” derdi.
Deniz Sporları
Atatürk sporu sever, ekseriye hafif jimnastik eksersizleri yapardı.
Atatürk, İstanbul Florya’da bulunduğu zamanlarda her gün denize girmekte, kürek çekmekte, halkla haşır neşir olmaktadır.
İsmet İnönü’nün yüzmeyi öğrenmesi Atatürk’ün direktifiyle olmuştur.
Atatürk Florya’da yüzerken Başbakan İsmet İnönü gelir. Atatürk Seslenir: “İsmet gel! Gelde yarışalım” der İsmet İnönü kollarını açarak “Paşam, ben yüzme bilmem ki “ Bunu duyan Atatürk “Sana bir hafta süre. Bir hafta sonra birlikte yarışacağız” der İsmet İnönü Heybeliada’daki Deniz Askeri Lisesi SınıSubayı Ulvi Tekeş’le tanışır. Kısa bir süre içinde yüzme öğrenmek istediğini bildirir. Heybeliada ile Kaşıkadası arasındaki derin bir yere deniz motoru ile gidilir. Ulvi Tekeş dalar İsmet İnönü’ye “Sayın Paşam atlayın” der “Nasıl atlayacağım” “Çivileme atlayacaksınız”
İsmet İnönü anlatıldığı şekilde çivileme atlar. Bu İsmet İnönü’nün meşhur çivilemesidir. İlk atlayışıdır. Suyun yüzüne çıkınca kendini subayın kollarında bulur. Çırpınmaya başlar. Sonrada yüzme kurallarına uyarak birkaç gün içinde yüzmeyi öğrenir ve Florya’nın yolunu tutar. 6 Eylül 1936 Pazar günü Moda koyunda yapılan yelken ve kürek yarışlarını Türkiye’de bulunan İngiltere Kralı VIII Edward ile birlikte Ertuğrul yatından izlemiştir. Florya plajında denizde mayo ile çekilmiş fotoğraflarını gazetelerde yayınlatarak halkımızı denizden yararlanmaya çağıran ilk insan da toplumumuzda Atatürk olmuştur. Atatürk’ün bütün bu hareketleri, hep hesaplı, hepsi bir amaca yöneliktir. Türk halkını kendi öz benliğine kavuşturmak, küsmüş bulunduğu doğa ile barıştırmak, hayatın anlamını daha fazla tanımasını sağlamaktır. Köşk’teki kürek çekme kondisyon aleti şimdi, Anıtkabir müzesindedir.
Florya Deniz Köşkü
Florya Deniz Köşkü Atatürk için İstanbul Belediyesi tarafından yaptırılmıştır. Projeler Y. Mimar Seyfi Arıkan tarafından hazırlanmıştır. Florya Deniz köşkü sahilden 70m ileride kazıklar üzerindedir. Köşk bir iskele yolu ile kıyıya bağlanmıştır. Atatürk 1936 yılı Haziran ve Temmuz aylarında burada kalmış birçok siyasi ve ilmi toplantılarını burada yapmış ve su sporlarıyla meşgul olmuştur.
Ayrıca 15-16 Haziran 1937 günlerinde Atatürk 2 gün, 28 Haziran- 25 Temmuz 1937 tarihlerinde 25 gün Florya deniz köşkünde istirahat etmiştir.
En son Florya’yı ziyaret ettiği tarih 28 Mayıs 1938’dir.
Atatürk’ün Deniz Yolu ile Yaptığı Seyahatler
1905 Yılı
Şubat 1905 Atatürk İstanbul limanından bir Nemçe vapuruyla Beyrut’a hareket etmiş. Ertesi gün öğlen üzeri İzmir’e gelmiştir.
1919 Yılı
16 Mayıs 1919 Atatürk, Galata rıhtımından bir motorla Kızkulesi açığında demirli bulunan Bandırma vapuruna geçmiş 9. Ordu Kıtaatı Müfettişliği karargâhı mensuplarıyla beraber akşam üzeri Bandırma Vapuru ile İstanbul’dan ayrılmıştır.
Atatürk’ün Bandırma vapurunun Kızkulesi açıklarından aranmasını takiben düşman zırhlıları arasından geçerek İstanbul’u terk ederken, güvertede beraberindekilere şöyle söyler:
“Bunlar işte böyle yalnız demire, çeliğe, silah kuvvetine dayanırlar. Bildikleri şey yalnız madde. Bunlar hürriyet uğruna ölmeye karar verenlerin kuvvetini anlayamazlar. Biz, Anadolu’ya ne silah, ne cephane götürüyoruz; biz ideal ve iman götürüyoruz.” 17 Mayıs 1919’da Bandırma vapuru gece 23.00 de İnebolu’ya 18 Mayıs 1919 da saat 12.00 sıralarında Sinop limanına ve 19 Mayıs saat 6.00 da Samsun limanına gelmiştir.
1924 Yılı
12 Eylül 1924 Atatürk eşi Latife Hanımla beraber Hamidiye Kruvazörü ile Mudanya’dan hareketle İstanbul’dan geçerek, Trabzon’a gitmek üzere Karadeniz’e çıkışı
13-14 Eylül 1924 Karadeniz’de seyahat
15 Eylül 1924 saat 11.00’den Trabzon’a gelişi.
17 Eylül 1924 öğleden sonra Trabzon’dan ayrılış saat 18.00’de Rize’ye gelişi
19 Eylül 1924 Giresun’a gelişi
20 Eylül 1924 Ordu’dan Samsun’a gelişi
1925 Yılı
21 Eylül 1925 Atatürk, Ankara’dan trenle İzmit’e gelmiş. Söğütlü Yatı ile Yavuz zırhlısına oradan da Raşit Paşa vapuruna geçerek geceyi limanda vapurda geçirmiştir.
22 Eylül 1925 Raşit Paşa vapuru ile İzmit’ten Mudanya’ya gelmişlerdir. Mudanya’da Ertuğrul yatına geçerek sahile çıkmışlardır.
1926 Yılı
13 Haziran 1926 Karadeniz Vapurunda açılan Seyyar Sergiyi görmek üzere Mudanya’dan Karadeniz vapuruna gelmişler ve Karadeniz’le Bandırmaya gitmişlerdir.
1927 Yılı
1 Temmuz 1927 Atatürk’ün Ankara’dan trenle İzmit’e geliş. İstanbul’a gitmek üzere Ertuğrul yatına geçişi ve saat 12.50 hareketle akşamüstü İstanbul’a gelişi, coşkun şekilde karşılanışı ve Dolmabahçe sarayına geçişi. Bu Atatürk’ün kurtuluştan sonra İstanbul’a ilk gelişidir.
30 Eylül 1927 Atatürk saat 10.00 İstanbul’dan Ankara motoru ile Mudanya’ya hareket etmiştir.
1928 Yılı
5 Haziran 1928 Ankara’dan trenle Haydarpaşa’ya gelerek Üsküdar’a otomobil ile geçmişler. Üsküdar’dan Söğütlü yatı ile Dolmabahçe Sarayına giderken demirli bulunan harp gemileri tarafından selamlanmışlardır.
6 Haziran 1928 Akşamüstü Ankara motoru ile Boğaziçi’nde bir gezinti yapmıştır.
15 Haziran 1928, 23 Haziran 1928, 30 Haziran 1928, 18 Temmuz 1928, 19 Temmuz 1928, 22 Temmuz 1928, 25 Temmuz 1928 ve 15 Ağustos 1928 tarihlerinde Boğazlar ve adalar civarında gezintiler yapmıştır.
23 Ağustos 1928 Ertuğrul yatı ile Marmara’da dolaşırken Tekirdağ’a uğramışlardır.
1 Eylül 1928 İstanbul’dan Ertuğrul yatı ile hareket ederek Çanakkale’ye gitmişlerdir.
2 Eylül 1928 Atatürk Ertuğrul yatı ile Çanakkale’den Gelibolu’ya gelmiştir. Aynı gün ve gecesi donanma manevralarını izlemiştir.
14 Eylül 1928 Atatürk Sakarya motoru ile Dolmabahçe’den ayrılarak İzmir Vapuruna geçmişİstanbul’dan Karadeniz’e hareket etmiştir.
15 Eylül 1928’te Sinop’a 16 Eylül 1928’de İzmir Vapuru ile Samsun’a gelmiştir.
1929 Yılı
6 Ağustos 1929 Ankara’dan trenle Haydarpaşa’ya gelerek Söğütlü yatı ile Dolmabahçe Sarayına geçmiştir.
7 Ağustos 1929 Gece 0.30 da Söğütlü yatı ile Marmara’da Boğazda gezi yapmıştır.
8 Ağustos 1929 ve 9 Ağustos 1929 günleri Boğazda gezi yapmıştır.
19 Ağustos 1929 Ertuğrul yatı ile Dolmabahçe Sarayından Yalova’ya gitmişler tekrar yat ile saraya dönmüşlerdir.
20 Ağustos 1929 Ertuğrul yatı ile Marmara’da geziden sonra Yalova’yı ziyaret etmiştir.
21 Ağustos 1929 03.00 de Ertuğrul yatı ile Yalova’dan Dolmabahçe’ye dönmüş 09.00 da tekrar hareketle Yalova’ya ve oradan Bursa’ya gitmiştir.
22 Ağustos 1929 Ertuğrul Yatı ile Mudanya’dan İstanbul’a hareket etmişlerdir.
24 Ağustos 1929 Atatürk Ertuğrul yatı ile İstanbul’dan tekrar Yalova’ya gitmiştir. 25/26 Ağustos 1929 Atatürk’ün, Yalova’dan İstanbul’a dönüşü
8 Aralık 1929 Ankara’dan Derince’ye gelmiş, buradan Marmara Vapuru ile Yalova’ya hareket etmiştir.
1930 Yılı
11 Haziran 1930 Atatürk Ankara’dan İstanbul’a gelmiş. Haydarpaşa’dan Söğütlü yatı ile Dolmabahçe’ye geçmiştir.
12 Haziran 1930 Atatürk İstanbul’dan Ertuğrul yatı ile Yalova’ya gitmiş, akşam tekrar İstanbul’a dönmüştür.
17 Haziran 1930 Atatürk’ün Ertuğrul yatıyla İstanbul’dan Yalova’ya gelişi5320 Haziran 1930 Atatürk’ün Ertuğrul yatı ile Yalova’dan İstanbul’a dönüşü
26 Kasım 1930 Atatürk’ün Samsun’dan gece Ege vapuruyla Trabzon’a hareketi
27 Kasım 1930 Atatürk’ün Ege vapuruyla Samsun’dan Trabzon’a gelişi.
29 Kasım 1930 Atatürk’ün öğleden sonra Ege vapuruyla Trabzon’dan ayrılışı.
1 Aralık 1930 Atatürk’ün Ege vapuruyla Trabzon’dan İstanbul’a geçişi .
1931 yılı
3 Ocak 1931 Atatürk gece Ege Vapuruyla İstanbul’dan Mudanya’ya hareket etmiş. Geceyi gemide geçirmiştir.
5 Ocak 1931 Atatürk gece saat 23.00’de Mudanya’dan Derince’ye gelmiş. Buradan trenle Ankara’ya hareket etmiştir.
8 Şubat 1931 Atatürk saat 16.25’te Ege Vapuruyla İzmir’den Antalya’ya hareket etmiştir.
10 Şubat 1931 Atatürk Ege Vapuruyla İzmir’den Antalya’ya gelmiş, saat 18.00’de yine Ege Vapuruyla Taşucu’na hareket etmiştir.
11 Şubat 1931 Atatürk’ün Ege Vapuruyla Antalya’dan Taşucu’na gelişi. Karaya çıkarak otomobille Silifke’ye gidişi. Tekrar Taşucu’na dönüşle saat 21.00 de Ege vapuruyla Mersin’e hareketi.
12 Şubat 1931 Atatürk’ün Ege Vapuruyla Mersin’e gelişi.
22 Temmuz 1931 Atatürk’ün İstanbul’dan Ertuğrul yatı ile Yalova’ya gidişi.
8 Ağustos 1931 Atatürk’ün akşam İstanbul’dan Ertuğrul Yatı ile Yalova’ya gidişi.
25 Ağustos 1931 Atatürk’ün Yalova’dan Ertuğrul yatı ile İstanbul’a dönüşü.
26 Ağustos 1931 Atatürk’ün, İstanbul’dan Ertuğrul yatı ile Zonguldak’a gelişi aynı gün akşamüzeri tekrar İstanbul’a hareket etmiştir.
6 Eylül 1931 Atatürk’ün Yalova’dan Ertuğrul yatı ile Büyükada’ya gelişi. Yat Kulüp’te bir süre kalışı, tekrar Yalova’ya dönüşü.
9 Eylül 1931 Atatürk’ün Sakarya motoru ile Dolmabahçe’den Fenerbahçe’ye kadar gezinti yapması.
15 Eylül 1931 Atatürk’ün Sakarya Motoru ile Suadiye’ye kadar bir gezinti yapması.
17 Eylül 1931 Atatürk’ün akşam Sakarya motoru ile Dolmabahçe’den hareketle Bostancı’ya oradan da Suadiye plajına gelerek burada verilen baloyu şereflendirmesi.
1932 Yılı
12 Ocak 1932 Atatürk’ün, Trenle Ankara’dan İstanbul’a gelişi ve Söğütlü yatı ile Dolmabahçe’ye geçişi.
5 Şubat 1932 Atatürk’ün akşam yemeğinden sonra motorla Dolmabahçe sarayından hareket ederek Büyükada’da Fethi Bey’in(Okyar) evine gidişi, gece geç saatte dönüşü.
15 Şubat 1932 Atatürk’ün, akşamüzeri Sakarya motoru ile Boğaziçi’nde bir gezinti yapması.
20 Şubat 1932 Atatürk’ün akşamüstü motorla Boğaziçi’nde bir gezinti yapması.
16 Temmuz 1932 Atatürk’ün trenle Ankara’dan Derince’ye gelişi, buradan Ertuğrul Yatı ile Yalova’ya geçişi.
23 Temmuz 1932 Atatürk’ün, Yalova’da Millet Çiftliğine gelişi daha sonra motorla bir gezinti yapması.
24 Temmuz 1932 Atatürk’ün, Sakarya motoru ile Yalova’dan hareketle Marmara’da bir gezinti yapması, Büyükada’ya uğraması, daha sonra tekrar Yalova’ya dönüşü.
31 Temmuz 1932 Atatürk’ün Ertuğrul Yatı ile Yalova’dan İstanbul’a hareketi.
1 Ağustos 1932 Atatürk’ün akşamüstü Sakarya motoru ile Boğaz’da bir gezinti yapması.
2 Ağustos 1932 Atatürk’ün akşamüstü Sakarya motoru ile Boğaz’da bir gezinti yapması. Saat 20.00 de Dolmabahçe’ye dönüşü, gece de adalar yönünde bir gezinti yapması.
4 Ağustos 1932 Atatürk’ün, Ertuğrul yatı ile Dolmabahçe’den Yalova’ya hareketi ve saat 20.00’de Yalova’ya gelişi.
24 Ağustos 1932 Atatürk’ün akşamüzeri Yalova’da Baltacı Çiftliğinde buradan da Sakarya Motoru ile Sultanhisar’a gelişi saat 20.00 de Yalova’ya dönüşü.
31 Ağustos 1932 Atatürk’ün, Yalova’dan Ertuğrul Yatı ile İstanbul’a hareketi ve Dolmabahçe Sarayı’na gelişi.
3 Eylül 1932 Atatürk’ün akşamüzeri motorla Boğaz’da bir gezinti yapması.
6 Eylül 1932 Atatürk’ün akşamüzeri Sakarya motoru ile Büyükdere’ye kadar bir gezinti yapması.
10 Eylül 1932 Atatürk’ün akşamüzeri motorla Boğaziçi’nde bir gezinti yapması.
13 Eylül 1932 Atatürk’ün akşamüzeri Sakarya motoru ile Boğaz’da bir gezinti yapması.
24 Eylül 1932 Atatürk’ün saat 12.30 da Sakarya motoru ile Büyükdere’ye kadar bir gezinti yapması.
30 Eylül 1932 Atatürk’ün Sakarya Motoru ile Boğaziçi’nde ve Haliç’te bir gezinti yapması.
2 Ekim 1932 Atatürk’ün öğleye doğru Sakarya motoru ile Boğaz’da bir gezinti yapması.
7 Ekim 1932 Atatürk’ün Dolmabahçe’den Sakarya motoru ile Yalova’ya gelip, akşam tekrar Dolmabahçe’ye dönüşü.
11 Ekim 1932 Atatürk’ün akşamüzeri Sakarya motoru ile adalar çevresinde bir gezinti yapması.
14 Ekim 1932 Atatürk’ün akşamüzeri Sakarya motoru ile Boğaziçi’nde bir gezinti yapması.
15 Ekim 1932 Atatürk’ün akşamüzeri Sakarya motoru ile Boğaziçi’nde bir gezinti yapması.
17 Ekim 1932 Atatürk’ün akşamüzeri Sakarya motoru ile Boğaziçi’nde bir gezinti yapması.
19 Ekim 1932 Atatürk’ün öğleden sonra Boğaziçi’ne ve Florya’da bir gezinti yapması.
21 Ekim 1932 Atatürk’ün İstanbul’dan Ertuğrul Yatı ile Derince’ye gelişi buradan Ankara’ya hareketi.
1934 Yılı
25 Haziran 1934 Atatürk’ün İran Şahı Rıza Pehlevi ile Çanakkale’den Gülcemal vapuruyla İstanbul’a hareketi.
26 Haziran 1934 Atatürk’ün İran Şahı Rıza Pehlevi ile İstanbul’a gelişi ve Sarayburnu’nda karaya çıkışı.
29 Haziran 1934 Atatürk’ün İran Şahı Rıza Pehlevi ile beraber motorla Moda, Suadiye ve Büyükada’yı ziyareti.
3 Temmuz 1934 Atatürk’ün, Ertuğrul yatı ile İstanbul’dan Yalova’ya gelişi.
7 Temmuz 1934 Atatürk’ün Yalova’dan Ertuğrul yatı ile Derince’ye gelişi buradan trenle Ankara’ya hareketi
30 Temmuz 1934 Atatürk’ün Ertuğrul yatı ile İstanbul’dan Yalova’ya gelişi.
30 Temmuz 1934 Atatürk’ün Ertuğrul yatı ile Yalova’dan İstanbul’a dönüşü.
31 Temmuz 1934 Atatürk’ün akşam Dolmabahçe’den Ertuğrul yatı ile Çanakkale’ye hareketi.
1 Ağustos 1934 Atatürk saat 10.00 da Çanakkale’den Yalova’ya gelişi karaya çıkmaksızın saat 13.30 da Yalova’ya hareketi.
2 Ağustos 1934 Atatürk’ün, saat 01.30 da Çanakkale’den Yalova’ya gelişi.
28 Ağustos 1934 Atatürk’ün, akşam motorla Büyükada Yat Kulübüne gelişi buradan gece Ertuğrul yatıyla Yalova’ya gidişi.
29/30 Ağustos 1934 Atatürk’ün, Ertuğrul yatı ile Yalova’dan Tuzla’ya hareketi.
30 Ağustos 1934 Atatürk’ün, öğleden sonra Ertuğrul yatı ile Tuzla’dan Dolmabahçe Sarayı’na gelişi.
11 Eylül 1934 Atatürk’ün akşamüzeri motorla Heybeliada’ya geçerek İsmet Paşa’nın köşkü’ne gidişi, akşam Dolmabahçe Sarayı’na dönüşü.
1935 Yılı
7 Şubat 1935 Atatürk’ün akşamüzeri Sakarya motoruyla Büyükdere’ye kadar bir gezinti yapması, akşam Dolmabahçe Sarayı’na dönüşü.
16 Şubat 1935 Atatürk’ün, Ege vapuru ile İstanbul’dan Ege’ye doğru yolculuğa çıkması.
17 Şubat 1935 Atatürk’ün, saat 16.30’da Ege vapurundan Zafer destroyerine geçişi ve Alanya yönünde hareketi.
18 Şubat 1935 Atatürk’ün, Zafer destroyeri ile sabah saat 8.00’de Alanya’ya gelişi, karaya çıkıp kısa bir dinlenmeden sonra destroyere dönerek Antalya’ya hareketi. Atatürk’ün, Zafer destroyeri ile saat 13.30’da Antalya’ya gelişi.
19 Şubat 1935 Atatürk’ün, Antalya’da saat 22.30’da Ege vapuruyla Taşucu’na hareketi.
20 Şubat 1935 Atatürk’ün, Ege vapuruyla Taşucu’na gelişi, buradan Silifke’ye gidişi ve tekrar Taşucu’na dönüşü.
21 Şubat 1935 Atatürk’ün, Ege vapuruyla Taşucu’ndan Mersin’e gelişi, karaya çıkmaksızın saat 18.00’de Fethiye yönünde hareketi.
22 Şubat 1935 Atatürk’ün, Ege vapuruyla saat 20.35’de Fethiye’ye gelişi.
23 Şubat 1935 Atatürk’ün, Ege vapuru ile Marmaris’e gelişi.
24 Şubat 1935 Atatürk’ün, Ege vapuruyla Marmaris’ten İstanbul’a hareketi.
25 Şubat 1935 Atatürk’ün, Ege vapuru ile Çanakkale’den geçerek gece İstanbul’a gelişi ve Dolmabahçe’ye çıkışı.
23 Mayıs 1935 Atatürk’ün, akşam Kalamış vapuruyla İstanbul’dan Yalova’ya gidişi.
25 Mayıs 1935 Atatürk’ün, akşam Yalova’dan hareketle Büyükada’ya gelmesi.
26 Mayıs 1935 Atatürk’ün, akşam Büyükada’dan Dolmabahçe’ye dönüşü.
28 Mayıs 1935 Atatürk’ün akşamüzeri motorla Adalar yönünde bir gezinti yapması.
31 Mayıs 1935 Atatürk’ün, sabaha karşı motorla İstanbul’dan Yalova’ya geçişi. Saat 16.00’da Heybeliada’ya gelişi bir süre kaldıktan sonra İstanbul’a dönüşü.
28 Haziran 1935 Atatürk’ün, Ankara’dan trenle Haydarpaşa’ya gelişi, motorla Dolmabahçe Sarayı’na uğradıktan sonra Florya’ya geçişi ve gece tekrar Dolmabahçe Sarayı’na dönüşü.
2 Temmuz 1935 Atatürk’ün, akşamüzeri Sakarya motoru ile Florya’ya gidişi.
5 Temmuz 1935 Atatürk’ün, akşamüzeri Sakarya motoruyla Boğaz’da bir gezinti yapması.
10 Temmuz 1935 Atatürk’ün Ertuğrul yatı ile Dolmabahçe Sarayı’ndan Yalova’ya gelişi.
17 Temmuz 1935 Atatürk’ün, Bursa’dan hareketle Mudanya’ya gelişi, buradan Ertuğrul yatı ile Florya’ya uğrayarak Dolmabahçe’ye dönmesi.
21 Temmuz 1935 Atatürk’ün, öğleden sonra motorla Dolmabahçe Sarayından Florya’ya gelişi.
1936 Yılı
27 Şubat 1936 Atatürk’ün Sakarya motoruyla Boğaziçi’nde Kavaklar’a kadar bir gezinti yapması.
2 Mart 1936 Atatürk’ün saat 13.30 da motorla Yalova’ya hareketi, akşam saat 20.00 de Dolmabahçe’ye dönüşü.
3 Mart 1936 Atatürk’ün öğleden sonra motorla Büyükdere’ye kadar bir gezinti yapması.
6 Mart 1936 Atatürk’ün akşamüzeri Sakarya motoruyla beraberinde Başbakan İsmet İnönü ve Ekonomi Bakanı, Celâl Bayar ile Boğaz’da ve Moda koyunda bir gezinti yapması.
9 Mart 1936 Atatürk’ün, öğleyin Sakarya motoruyla Büyükdere’ye kadar bir gezinti yapması.
31 Mayıs 1936 Atatürk’ün akşamüzeri Sakarya motoruyla Florya’dan Yalova’ya geçişi.
1 Haziran 1936 Atatürk’ün akşamüzeri Sakarya motoruyla Yalova’dan İstanbul’a hareketi.
6 Haziran 1936 Atatürk’ün Vapurla İstanbul’dan Mudanya’ya geçişi.
8 Haziran 1936 Atatürk’ün Vapurla Mudanya’dan Haydarpaşa’ya geçişi, buradan trenle Ankara’ya hareketi.
16 Haziran 1936 Atatürk’ün akşamüzeri motorla Florya’da geçişi.
11 Temmuz 1936 Atatürk’ün gece Sakarya motoruyla Florya’dan Büyükada’ya gelişi ve geceyi burada geçirişi.
12 Temmuz 1936 Atatürk’ün saat 13.30 da Sakarya motoruyla Büyükada’dan Florya’ya dönüşü.
28 Temmuz 1936 Atatürk’ün, Florya’dan Sakarya motoruyla Haydarpaşa’ya gelerek trenle Ankara’ya hareketi.
9 Ağustos 1936 Atatürk’ün Ertuğrul yatıyla Florya’dan Moda’ya gelişi.
10 Ağustos 1936 Atatürk’ün Florya’dan Ertuğrul yatı ile Yalova’ya gelişi.
16 Ağustos 1936 Atatürk’ün Ertuğrul yatı ile Yalova’dan İstanbul’a gelişi.
20 Eylül 1936 Atatürk’ün akşamüzeri Sakarya motoruyla Heybeliada’ya geçerek İsmet Paşa’nın köşküne gelişi geç saatlerde Dolmabahçe Sarayına dönüşü.
27 Eylül 1936 Atatürk’ün akşamüzeri motoruyla Büyükada Yat Kulübe gelişi ve geceyi binada geçirmesi.
28 Eylül 1936 Atatürk’ün akşamüzeri Sakarya motoruyla Dolmabahçe’ye dönüşü.
1937 Yılı
23 Şubat 1937 Atatürk’ün öğleden sonra motoruyla Boğaziçi ve Haliç’te bir gezinti yapması akşamüzeri Dolmabahçe’ye dönmesi.
28 Şubat 1937 Atatürk’ün, öğleden sonra Heybeli Vapuruyla Yalova’ya kadar bir gezinti yapması gece Dolmabahçe’ye dönmesi.
7 Mart 1937 Atatürk’ün öğlenden sonra motorla Heybeliada, Büyükada, Kadköy ve Boğaziçi yönünde bir gezinti yapması.
5 Haziran 1937 Atatürk Ürdün Kralı Abdullah ile Haydarpaşa’da Ertuğrul yatına gelmişler. Donanma gemilerinin arasından geçerek Dolmabahçe’ye demirlemişler. Kral Beylerbeyi’ne Atatürk Dolmabahçe’ye teşrif etmişlerdir.
8 Haziran 1937 Atatürk’ün saat 17.00 de İzmir vapuru ile İstanbul’dan Trabzon’a hareketi Sabiha Gökçen’in kendi kullandığıuçakla Boğaz’da İzmir Vapurunun üstünde akrobasi hareketleri yaparak Atatürk’ü uğurlaması, Atatürk’ün vapurun güvertesinden gösteriyi izlemesi.
10 Haziran 1937 Atatürk’ün saat 15.00 de İzmir vapuruyla Trabzon’a gelişi.
12 Haziran 1937 Atatürk’ün sabah saat 5.30 da İzmir vapuruyla İstanbul’a hareketi.
13 Haziran 1937 Atatürk’ün İzmir Vapuruyla Trabzon’dan İstanbul’a döndü.
19 Haziran 1937 Atatürk’ün Sakarya motoruyla İstanbul’dan Yalova’ya gelişi.
25 Temmuz 1937 Atatürk Ertuğrul yatı ile Moda deniz yarışlarına sonrada Büyükdere’ye gitmiştir. Adalar civarında gezinti yapmışlardır.
3 Ağustos 1937 Atatürk Ertuğrul yatı ile Florya’ya gitmiştir.
8 Ağustos 1937 Atatürk Ertuğrul yatı ile Adalar çevresi ve Moda’da gezinti yapmıştır.
23 Eylül 1937 Atatürk’ün gece Acar motoruyla Florya’ya geçişi.
25 Eylül 1937 Atatürk’ün akşam motorla bir gezinti yaparak Florya’ya geçişi.
3 Ekim 1937 Atatürk’ün, Ertuğrul yatı ile Dolmabahçe’den Yalova önlerine gelişi buradan Derince’ye geçişi buradan Ankara’ya hareketi.
1938 Yılı
21 Ocak 1938 Atatürk’ün trenle İzmit üzerinden Derince’ye gelişi buradan Akay vapuru ile Yalova’ya geçişi.
3 Şubat 1938 Atatürk’ün öğleden sonra Bursa’dan Mudanya’ya hareketi Mudanya’dan Ege vapuruyla İstanbul’a gelişi ve geceyi vapurda geçirişi ertesi gün Dolmabahçe’ye geçmiştir.
1 Haziran 1938 Atatürk saat 15.30 da Savarona yatına geçmiştir. Atatürk bu tarihte 25 Temmuz 1938 gününe kadar yatta kalmıştır.
19 Kasım 1938 Atatürk’ün tabutunun saat 8.21 de Dolmabahçe Sarayı’ndan top arabasına konularak törenle Sarayburnu rıhtımına buradan Zafer torpidosu aracılığıyla Yavuz Zırhlısına nakledilmesi, daha sonra bu gemi ile İzmit’e getirilişi yine Zafer Torpidosuna nakledilerek karaya çıkarılışı cenazenin saat 20.30 da özel trenle İzmit’ten Ankara’ya hareketi.
SAVARONA YATI
Eskiden Ertuğrul yatı Cumhurbaşkanlığı makamına lâyık bir yat yaptırılması hükümetçe kararlaştırılmıştı. Bir heyetimiz Almanya’da Krupp fabrikaları ile müzakerede bulunuyor. Hatta “güneş-dil” adı verilecek yatın planlarını hazırlamak üzereyken, dünyaca ünlü Savarona yatının satışa çıkarıldığı duyuluyor. Atatürk’ün hastalığı düşünülerek, siparişedilecek yatın inşa edilebilmesi için geçecek uzun müddet göz önüne alındığından Savarona’ya talip olunuyor. Yat Amerika’nın en büyük petrol krallarından birinin kızı Bayan Richard M. Cadwalader tarafından yaptırılmıştı. 29 Temmuz 1930 günü törenle murgası Hamburg Blohm Und Voss tezgahlarında kızağa konulmuş. 28 Şubat 1931 yılında törenle denize indirilmişti. 136 metre uzunluğunda 16 metre genişliğinde ve 6310 ton ağırlığında olan yat o zamanın parasıyla 10.400.000 dolara mal olmuştu. Savarona yatı Almanya’da yapıldığı için maliyetine varan gümrük vergisi ödemek icap ettiğinden Amerika’ya gidemiyordu. Gemi denize indirildiği 1931 yılında 1937 yılına kadar geçen zaman içinde yaptığı iki dünya turu boyunca hep Panama bandırmasıaltında dolaşmak zorunda kalır. Sonunda çaresiz kalan Bayan Cadwalader, yatını önce Hamburg’da sonra da Southampton’da satılığa çıkarmak zorunda kalır.
Türk heyetinin Savarona’ya talip olması üzerine Krupp firması da harekete geçer. Bir şaheser olan yatı satın almak, hem de müşterisini kaçırmak istemiyordu. Krupp’un harekete geçmesi Alman hükümetinin Savarona’yı haciz etmesi ile neticelenir. Bu durumda Savarona’yı Türk Hükümeti’nin alma imkanı kalmaz.
Fakat haciz olayı Almanya ile Amerika arasında siyasi bir olaya sebebiyet verir. Atatürk’e büyük sempatisi olan Amerikan Cumhurbaşkanı F. Rossevelt’in gönlü Savarona’yı Türkiye’nin almasından yanaydı. Nitekim, o günlerde Newyork limanına giren bir Alman transatlantiğine Savarona’nın karşılığı olarak haciz konulacağını bildirmesi üzerine; Almanya bizzat Hitler’in özel talimatı üzerine yatın üzerindeki haczi kaldırmak zorunda kalır ve yat 1 Mart 1938 günü 1.250.000 TL’sine Türk Hükümetince satın alınır.
Satış işlemlerinin Almanya’da yapılması uygun görülmediğinden gemi 20 Mart 1938 günü İngiltere’nin Southampton limanına getirilmiş 24 Mart 1938 günü törenle Türk Bayrağı çekilmiştir. Törende Londra Büyükelçimiz Fethi Okyar, Cumhurbaşkanlığı Umumi kâtibi Hasan Rıza Soyak, Londra Deniz Ataşemiz, İktisat Vekâleti Deniz ve Hava Müsteşarı Sadullah Güney, İş Bankası Umumi Müdürü Muammer Eris, Etibank Umumi İlhami Nafiz Pamir hazır bulunurlar. Savarona artık Cumhurbaşkanlığı yatı olarak kullanılacaktı. Süvarisi Sait Özege ve Türkiye’den gelen 45 kişilik mürettebatına Türkiye’ye götürülmesi için teslim edilen gemi bazı tadilatlar için Kaptan Sait Özege idaresinde 12 Nisan 1938 tarihinde Southampton’dan Hamburg’a intikal etmiş inşa edildiği tersanede bakımı ve onarımı yapılan gemi 22 Mayıs 1938 tarihinde İstanbul’a hareket eder. 1 Haziran 1938 günü saat 06.30 da Florya’ya demirleyen Savarona aynı gün saat 12:30 de hareket ederek saat 13:45 de Dolmabahçe önüne gelir. Atatürk aynı gün refakatlerinde: Başbakan Celal Bayar, Umumi Katip Hasan Rıza Soyak Başyaver, Milletvekillerinden Kılıç Ali ile Cevat Abbas Gürer, Salih Bozok, İstanbul Valisi Muhiddin Üstündağ olduğu halde Acar Motoru ile saat 15:30 da Savarona yatına gelir. Atatürk yatı çok beğenir “Ne olurdu bu elimize birkaç sene evvel geçmiş olsaydı” der. Atatürk yatın gelmesini sabırsızlıkla beklemiş “Şu yat gelse de ölmeden bir binsek “ demiştir. Hasta ve halsiz oluşuna bakmadan görülmesi gerekli olan her yanını gezip dolaşır, ince ayrıntılarına kadar inceler.
Atatürk 25 Temmuz 1938 gününe kadar yatta kalır. Yaz sıcağı suyun üstünde hareketsiz duran teknenin saçlarını bir makine dairesinin içi gibi kızıştırmıştı. Bu O’nun hastalığına bir azap daha katıyordu:
“Artık beni buradan kıyıya çıkarın!” diyecek kadar bile dermanı kalmamıştı! Sadece, gözleri ile işaret ediyordu...Rahatsızlığın artması üzerine o gece, onu saat 1.00 de Dolmabahçe’ye geçirdiler.
Atatürk, yatta kaldığı günlerde Marmara’da muhtelif geziler yapmıştır. Atatürk 9 Temmuz 1938 günü Bakanlar Kurulu Savarona’da toplanmış ve bu toplantı Atatürk’ün Bakanlar Kuruluna başkanlık yaptığı son toplantıdır. Atatürk, geminin yardımcı kuvvet ve elektrik devrelerini besleyen makinelerin gürültü ve sarsıntısından rahatsız olduğundan Savarona Dolmabahçe önünde demirlediği zaman bordasına denizaltı gemisi gönderilerek bataryalarından cereyan alınmıştır.
Atatürk’ü Varşova dönüşü yatta ziyaret eden General Fahrettin Altay’a Atatürk Savarona’nın ne anlama geldiğini sorar: Fahrettin Altay göllerde yaşayan uzun boylu bir kuşolduğunu söyleyince de gülümsemeye çalışarak, “arkadaşlar vapura Savarona dediler, hastalığı savan bir gemi demekmiş” demişti. Çok ağır bir dönemde bile şakayı elden bırakmamış adeta hastalığıyla alay eder bir tavır takınmıştır. Sava, rivayete göre Atlantik’te yaşadığına inanılan bir efsane kuşudur: Rona da bayan Cadwalader’in genç kızlık soyadıdır, ikisini birleştirince ortaya Savarona gibi hiçbir sözlükte yer almayan bir sözcük ortaya çıkmıştır. Gemiyi Türkiye satın aldığında Bayan Cadwalader’in geminin isminin değiştirilmemesini rica ettiği, hatta şart koştuğu söylenir. Savarona, Atatürk’ün hastane gemisi olmuştur. Şükrü Kaya’ya bir gün, “bu yat alınırken çocuklar gibi sevinmiştim bana hastane size de karantina oldu” demiştir.
Eren Akçiçek