Albert Camus - Sisyphos Söyleni

 

Sisifos Söyleni, Fransız yazar ve düşünürü Albert Camus'nün II. Dünya Savaşı ortasında yayımlanan deneme kitabıdır. 1942 yılında Fransa'da Le Mythe de Sisyphe adıyla basılmıştır. Kitap, adını Yunan mitolojisinden alır. Yaşamı ve intiharı sorgularken, saçmayı, başka bir deyişle uyumsuzu anlatır. 

Sisifos, Homeros`a göre ölümlülerin en bilgesiydi. Tanrıları kızdırması sonucu bir kayayı dağın tepesine çıkarmakla cezalandırılmıştı. Tam çıkardığı sırada taş aşağı yeniden yuvarlanıyor, taşın ardından bakan Sisifos aşağı inip tekrar taşı çıkarmaya çalışıyordu. Camus'ye göre bu kısır döngüyü trajik yapan da kahramanın her deneyişinde tekrar düşeceğini bile bile taşı çıkarmaya gayret etmesidir.

Camus saçma kavramını burada kurar, yaşamın beyhudeliğinin bilincinde olan insan. Bu durum bütün dinlerin temelini oluşturur ve din sayesinde yaşama anlam verilebilir. Fakat Camus bunu kabul etmez, en büyük uyumsuz kahraman Sisifos üzerine saçmanın farkındalığının tarihsel gelişimini anlatır.

Dağın tepesinden kayanın düştüğünü gören Sisifos, inişi sırasında düşkün durumunun bütün enginliğini bilir. Ama Sisifos tanrıları yadsıyan ve kayaları kaldıran üstün sadıklığı öğretir. O da her şeyin iyi olduğu yargısına varır. Bundan dolayı da "Sisifos'u mutlu olarak tasarlamak gerekir."

Camus, pes etmez. Sisifos'un durumuna sonsuza kadar çare bulamayacağını bilir. Fakat, saçmanın geriletilebileceğinin farkındadır. Bu yüzden "tepelere doğru tek başına didinmek bile bir insanın yüreğini doldurmaya yeter." diyerek intiharı haksız çıkartır.

 * * *

 

The Myth of Sysiphus
by Albert Camus

The gods had condemned Sisyphus to ceaselessly rolling a rock to the top of a mountain, whence the stone would fall back of its own weight. They had thought with some reason that there is no more dreadful punishment than futile and hopeless labor.

 

Tanrılar Sisifos'u bir kayayı durmadan bir dağın tepesine yuvarlamaya mahkum etmişti; böylece taş kendi ağırlığından düşecekti. Bir nedenden ötürü, boşuna ve umutsuz bir çalışmadan daha korkunç bir cezanın olamayacağını düşünmüşlerdi.

If one believes Homer, Sisyphus was the wisest and most prudent of mortals. According to another tradition, however, he was disposed to practice the profession of highwayman. I see no contradiction in this. Opinions differ as to the reasons why he became the futile laborer of the underworld. To begin with, he is accused of a certain levity in regard to the gods. He stole their secrets. Egina, the daughter of Esopus, was carried off by Jupiter. The father was shocked by that disappearance and complained to Sisyphus. He, who knew of the abduction, offered to tell about it on condition that Esopus would give water to the citadel of Corinth. To the celestial thunderbolts he preferred the benediction of water. He was punished for this in the underworld. Homer tells us also that Sisyphus had put Death in chains. Pluto could not endure the sight of his deserted, silent empire. He dispatched the god of war, who liberated Death from the hands of her conqueror.

 

 Homeros'a inanılırsa Sisifos ölümlülerin en bilgesi ve en basiretlisiydi. Ancak başka bir geleneğe göre, eşkıyalık mesleğini icra etme eğilimindeydi. Bunda bir çelişki görmüyorum. Yeraltı dünyasının nafile işçisi haline gelmesinin nedenleri konusunda görüşler farklılık gösteriyor. Öncelikle tanrılara karşı belli bir nezaketsizlikle suçlanıyor. Sırlarını çaldı. Esopus'un kızı Egina, Jüpiter tarafından kaçırıldı. Baba bu ortadan kaybolma karşısında şok oldu ve Sisifos'a şikayette bulundu. Kaçırılma olayını bilen o, Esopus'un Korint kalesine su vermesi şartıyla bunu anlatmayı teklif etti. Göksel yıldırımlara suyun kutsamasını tercih etti. Bunun için yeraltı dünyasında cezalandırıldı. Homeros ayrıca Sisifos'un Ölüm'ü zincire vurduğunu da anlatır. Plüton, ıssız, sessiz imparatorluğunun görüntüsüne dayanamadı. Ölümü fatihinin elinden kurtaran savaş tanrısını gönderdi.

It is said that Sisyphus, being near to death, rashly wanted to test his wife's love. He ordered her to cast his unburied body into the middle of the public square. Sisyphus woke up in the underworld. And there, annoyed by an obedience so contrary to human love, he obtained from Pluto permission to return to earth in order to chastise his wife. But when he had seen again the face of this world, enjoyed water and sun, warm stones and the sea, he no longer wanted to go back to the infernal darkness. Recalls, signs of anger, warnings were of no avail. Many years more he lived facing the curve of the gulf, the sparkling sea, and the smiles of earth. A decree of the gods was necessary. Mercury came and seized the impudent man by the collar and, snatching him from his joys, lead him forcibly back to the underworld, where his rock was ready for him.

 

Ölüme yaklaşan Sisifos'un aceleyle karısının sevgisini sınamak istediği söylenir. Ona, gömülmemiş cesedini meydanın ortasına atmasını emretti. Sisifos yeraltı dünyasında uyandı. Ve orada, insan sevgisine bu kadar aykırı bir itaatten rahatsız olarak, karısını cezalandırmak için Plüton'dan dünyaya dönme izni aldı. Ama bu dünyanın yüzünü yeniden gördüğünde, suyun ve güneşin, sıcak taşların ve denizin tadını çıkardığında, artık cehennem karanlığına geri dönmek istemiyordu. Hatırlatmalar, öfke işaretleri, uyarılar sonuç vermedi. Daha uzun yıllar körfezin kıvrımıyla, pırıl pırıl denizle, toprağın gülümsemesiyle karşı karşıya kaldı. Tanrıların bir fermanı gerekliydi. Merkür geldi ve küstah adamı yakasından yakaladı ve onu sevinçlerinden koparıp zorla yeraltı dünyasına geri götürdü, orada kayası onun için hazırdı.

You have already grasped that Sisyphus is the absurd hero. He is, as much through his passions as through his torture. His scorn of the gods, his hatred of death, and his passion for life won him that unspeakable penalty in which the whole being is exerted toward accomplishing nothing. This is the price that must be paid for the passions of this earth. Nothing is told us about Sisyphus in the underworld. Myths are made for the imagination to breathe life into them. As for this myth, one sees merely the whole effort of a body straining to raise the huge stone, to roll it, and push it up a slope a hundred times over; one sees the face screwed up, the cheek tight against the stone, the shoulder bracing the clay-covered mass, the foot wedging it, the fresh start with arms outstretched, the wholly human security of two earth-clotted hands. At the very end of his long effort measured by skyless space and time without depth, the purpose is achieved. Then Sisyphus watches the stone rush down in a few moments toward tlower world whence he will have to push it up again toward the summit. He goes back down to the plain.

 

 Sisifos'un absürd kahraman olduğunu zaten anlamışsınızdır. O, işkenceleri kadar tutkularıyla da öyledir. Tanrıları küçümsemesi, ölüme olan nefreti ve yaşama tutkusu, ona, tüm varlığın hiçbir şey başarmamak için çabaladığı o tarif edilemez cezayı kazandırdı. Bu dünyanın tutkuları için ödenmesi gereken bedel budur. Yeraltı dünyasında Sisifos hakkında bize hiçbir şey söylenmiyor. Efsaneler hayal gücünün onlara hayat vermesi için yaratılmıştır. Bu efsaneye gelince, devasa taşı kaldırmak, yuvarlamak ve yokuş yukarı yüzlerce kez itmek için çabalayan bir bedenin çabasından başka bir şey görülmüyor; buruşmuş yüz, taşa yaslanmış yanak, kil kaplı kütleyi destekleyen omuz, onu sıkıştıran ayak, uzatılmış kollarla yeni başlangıç, toprakla pıhtılaşmış iki elin tamamen insani güvenliği görülüyor. Göksüz uzay ve derinliği olmayan zamanla ölçülen uzun çabanın sonunda amaca ulaşılır. Sonra Sisifos, taşın birkaç dakika içinde daha düşük bir dünyaya doğru hızla inişini izler; oradan da onu tekrar zirveye doğru itmek zorunda kalacaktır. Ovaya geri döner.

It is during that return, that pause, that Sisyphus interests me. A face that toils so close to stones is already stone itself! I see that man going back down with a heavy yet measured step toward the torment of which he will never know the end. That hour like a breathing-space which returns as surely as his suffering, that is the hour of consciousness. At each of those moments when he leaves the heights and gradually sinks toward the lairs of the gods, he is superior to his fate. He is stronger than his rock.

 

 Sisifos'un ilgimi çektiği nokta işte bu dönüş, bu duraklamadır. Taşlara bu kadar yakın çalışan bir yüz, zaten taşın ta kendisidir! O adamın, sonunu asla bilemeyeceği bir azaba doğru ağır ama ölçülü bir adımla geri indiğini görüyorum. Acıları kadar kesin bir şekilde geri dönen bir nefes alma süresi gibi olan o saat, bilinç saatidir. Yüksekleri terk edip yavaş yavaş tanrıların inlerine doğru battığı anların her birinde, kaderinden üstündür. O, kayasından daha güçlüdür.

If this myth is tragic, that is because its hero is conscious. Where would his torture be, indeed, if at every step the hope of succeeding upheld him? The workman of today works everyday in his life at the same tasks, and his fate is no less absurd. But it is tragic only at the rare moments when it becomes conscious. Sisyphus, proletarian of the gods, powerless and rebellious, knows the whole extent of his wretched condition: it is what he thinks of during his descent. The lucidity that was to constitute his torture at the same time crowns his victory. There is no fate that can not be surmounted by scorn.

 

 Bu efsanenin trajik olması, kahramanının bilinçli olmasından kaynaklanmaktadır. Her adımda başarma umudu ona destek olsaydı, işkencesi nerede olurdu? Günümüzün işçisi hayatının her günü aynı işlerde çalışmaktadır ve kaderi de bundan daha az saçma değildir. Ancak yalnızca bilinçli hale geldiği nadir anlarda trajiktir. Tanrıların proleteri, güçsüz ve asi Sisifos, içinde bulunduğu sefil durumun tüm boyutlarını biliyor: İnerken düşündüğü şey bu. Ona işkence edecek olan berraklık aynı zamanda zaferini de taçlandırıyordu. Aşağılamanın üstesinden gelemeyeceği hiçbir kader yoktur.

If the descent is thus sometimes performed in sorrow, it can also take place in joy. This word is not too much. Again I fancy Sisyphus returning toward his rock, and the sorrow was in the beginning. When the images of earth cling too tightly to memory, when the call of happiness becomes too insistent, it happens that melancholy arises in man's heart: this is the rock's victory, this is the rock itself. The boundless grief is too heavy to bear. These are our nights of Gethsemane. But crushing truths perish from being acknowledged. Thus, Edipus at the outset obeys fate without knowing it. But from the moment he knows, his tragedy begins. Yet at the same moment, blind and desperate, he realizes that the only bond linking him to the world is the cool hand of a girl. Then a tremendous remark rings out: "Despite so many ordeals, my advanced age and the nobility of my soul make me conclude that all is well." Sophocles' Edipus, like Dostoevsky's Kirilov, thus gives the recipe for the absurd victory. Ancient wisdom confirms modern heroism. 

 İniş bazen üzüntüyle yapılsa da sevinçle de gerçekleşebilir. Bu kelime çok fazla değil. Yine Sisifos'un kayasına doğru döndüğünü hayal ediyorum ve üzüntü başlangıçtaydı. Dünyanın görüntüleri hafızaya çok sıkı yapıştığında, mutluluğun çağrısı çok ısrarcı hale geldiğinde, olur ki insanın yüreğinde melankoli yükselir: Bu kayanın zaferidir, bu kayanın kendisidir. Sınırsız keder taşınamayacak kadar ağırdır. Bunlar bizim Gethsemane gecelerimiz. Ancak ezici gerçekler kabul edilmedikçe yok olur. Böylece Edipus başlangıçta bilmeden kadere itaat eder. Ancak öğrendiği andan itibaren trajedisi başlar. Ancak aynı anda kör ve çaresiz bir halde, kendisini dünyaya bağlayan tek bağın bir kızın soğukkanlı eli olduğunu fark eder. Sonra muazzam bir söz duyulur: "Onca çetin sınava rağmen, ileri yaşım ve ruhumun asilliği, bana her şeyin yolunda olduğu sonucuna varmamı sağlıyor." Sofokles'in Edipus'u, Dostoyevski'nin Kirilov'u gibi, absürd zaferin tarifini veriyor. Kadim bilgelik modern kahramanlığı doğruluyor.

One does not discover the absurd without being tempted to write a manual of happiness. "What!---by such narrow ways--?" There is but one world, however. Happiness and the absurd are two sons of the same earth. They are inseparable. It would be a mistake to say that happiness necessarily springs from the absurd. Discovery. It happens as well that the felling of the absurd springs from happiness. "I conclude that all is well," says Edipus, and that remark is sacred. It echoes in the wild and limited universe of man. It teaches that all is not, has not been, exhausted. It drives out of this world a god who had come into it with dissatisfaction and a preference for futile suffering. It makes of fate a human matter, which must be settled among men. 

 İnsan mutluluğun el kitabını yazma isteği duymadan absürdlüğü keşfedemez. "Ne! ----bu kadar dar yollardan--?" Ancak tek bir dünya var. Mutluluk ve saçmalık aynı dünyanın iki oğludur. Onlar birbirinden ayrılamazlar. Mutluluğun zorunlu olarak saçmalıktan kaynaklandığını söylemek yanlış olur. Keşif. Uyumsuzluğun yıkılmasının mutluluktan kaynaklandığı da olur. Edipus "Her şeyin yolunda olduğu sonucuna vardım" diyor ve bu söz kutsaldır. İnsanın vahşi ve sınırlı evreninde yankılanıyor. Her şeyin tükenmediğini, tükenmediğini öğretir. Bu dünyaya tatminsizlikle ve beyhude acıları tercih ederek gelen bir tanrıyı bu dünyadan kovar. Kaderi insanlar arasında çözülmesi gereken bir insan meselesi haline getirir.

All Sisyphus' silent joy is contained therein. His fate belongs to him. His rock is a thing. Likewise, the absurd man, when he contemplates his torment, silences all the idols. In the universe suddenly restored to its silence, the myriad wondering little voices of the earth rise up. Unconscious, secret calls, invitations from all the faces, they are the necessary reverse and price of victory. There is no sun without shadow, and it is essential to know the night. The absurd man says yes and his efforts will henceforth be unceasing. If there is a personal fate, there is no higher destiny, or at least there is, but one which he concludes is inevitable and despicable. For the rest, he knows himself to be the master of his days. At that subtle moment when man glances backward over his life, Sisyphus returning toward his rock, in that slight pivoting he contemplates that series of unrelated actions which become his fate, created by him, combined under his memory's eye and soon sealed by his death. Thus, convinced of the wholly human origin of all that is human, a blind man eager to see who knows that the night has no end, he is still on the go. The rock is still rolling. 

 Sisifos'un tüm sessiz sevinci burada saklıdır. Kaderi ona aittir. Onun taşı bir şeydir. Aynı şekilde absürd adam da çektiği azabı düşündüğünde bütün putları susturur. Aniden sessizliğine kavuşan evrende, dünyanın sayısız harika küçük sesi yükseliyor. Bilinçsiz, gizli çağrılar, her taraftan gelen davetler, zaferin gerekli tersi ve bedelidir. Gölgesiz güneş olmaz, geceyi bilmek şarttır. Absürt adam evet der ve çabaları bundan sonra aralıksız olacaktır. Kişisel bir kader varsa, daha yüksek bir kader yoktur ya da en azından vardır, ancak onun kaçınılmaz ve aşağılık olduğu sonucuna varır. Geri kalanı için, kendisinin zamanının efendisi olduğunu biliyor. İnsanın hayatına geriye baktığı, Sisifos'un kayasına doğru döndüğü o ince anda, o hafif dönüşle, kendi kaderi haline gelen, kendisi tarafından yaratılan, hafızasının gözü önünde birleştirilen ve kısa süre sonra ölümüyle mühürlenen birbiriyle alakasız eylemler dizisini düşünür. Böylece, insani olan her şeyin tamamen insan kökenli olduğuna inanan, gecenin sonunun olmadığını bilen, görmeye hevesli kör bir adam hâlâ hareket halindedir. Kaya hâlâ yuvarlanıyor.

I leave Sisyphus at the foot of the mountain! One always finds one's burden again. But Sisyphus teaches the higher fidelity that negates the gods and raises rocks. He too concludes that all is well. This universe henceforth without a master seems to him neither sterile nor futile. Each atom of that stone, each mineral flake of that night filled mountain, in itself forms a world. The struggle itself toward the heights is enough to fill a man's heart. One must imagine Sisyphus happy. 

 Sisifos'u dağın eteğinde bırakıyorum! İnsan yükünü her zaman yeniden bulur. Ancak Sisifos, tanrıları reddeden ve kayaları yükselten yüksek sadakati öğretir. O da her şeyin yolunda olduğu sonucuna varıyor. Artık efendisi olmayan bu evren ona ne verimsiz ne de faydasız görünüyor. O taşın her atomu, o gece dolu dağın her mineral tanesi başlı başına bir dünya oluşturur. Yükseklere doğru mücadelenin kendisi bir adamın kalbini doldurmaya yeterlidir. Sisifos'u mutlu hayal etmek gerekir.

 Sisifos Söyleni

 Uyumsuz ve intihar

 Yaşama nedeni denilen şey aynı zamanda çok güzel bir ölme nedenidir de

 Varlığı yaşaması için gerekli olan uykudan yoksun bırakan bu çok önemli duygu nedir?

 Uyumsuz olması, umut ya da intihar yoluyla kendisinden sıyrılmayı mı gerektiriyor? 

Direnim ile açık görüşlülük, uyumsuzun, umudun ve ölümün birbirine karşılık verdikleri bu insan dışı oyunun ayrıcalıklı izleyicileridir. 

 Uyumsuz duvarlar

 Derin duygular da büyük yapıtlar gibi bilinçli olarak söylendiklerinde daha fazla anlam taşır her zaman.

 Uyumsuzluk duygusu, her sokağın dönemecinde, her adamın yüzüne çarpabilir. O durumuyla, acıklı çıplaklığı, parılıtısız ışıgı içinde, kavranılmaz bir şeydir. Ama bu güçlük bile düşünülmeye değer.

 Yalnızca görünüşlerin dökümü yapılabilir, yalnızca iklim duyulabilir.

 Bütün büyük eylemlerin, bütün büyük düşüncelerin önemsiz bir başlangıcı vardır.

 İnsan düşüncesinin bir anlam taşıyabilecek biricik tarihini yazmak gerekseydi, yapılacak şey birbirinin kovalayan pişmanlıklarının ve güçsüzlüklerinin tarihini yazmak olurdu.

 Felsefece intihar

 Düşünmek birleştirmek, görünüşü büyük bir ilke çehresi altında bildik kılmak değildir. Düşünmek görmeyi yeniden öğrenmektir; bilinci yönetmek, her görüntüyü ayrıcalıklı bir yer durumuna getirmektir.

 Uyumsuz özgürlük

 Kendi koşulumun dışında olan bir anlamın benim için anlamı ne? 

 İntihar başkaldırının mantıksal sonucu değildir.

 İnsanın özgür olup olmayacağını bilmek, bir efendisi olup olmayacağının bilinmesini buyurur.

 Seçeneği biliyoruz: ya özgür değiliz ve kötülükten her gücü elinde tutan Tanrı sorumludur; ya özgür ve sorumluyuz, ama Tanrı her gücü elinde tutmamaktadır.

 Ölümün de ezen, ama kurtaran, soylu Romalı elleri vardır.