1) Kar beyaz değil
'Kar beyazı' gibi bir tanımlamayı sık
kullansak da kar aslında beyaz değil, şeffaftır. Ancak karın yüzeyi
ışığı farklı yönlere yansıtıp renk spektrumunu dağıtarak beyaz
görünmesine neden olur.
Bazen kar farklı renk tonlarında da
görünebilir. Toz, kirlilik veya tatlı su yosunu kara siyah, turuncu ve
mavi renk katabilir. Ünlü Yunan filozof Aristoteles'in 2300 yılı aşkın
bir süre önce sözünü ettiği pembe veya "karpuz karı", havuca renk veren
maddeye benzer bir kimyasal içeren yosunlardan alır rengini.
2) Kar tanelerinin her biri farklı
Kar
tanesinin şeklini belirleyen şey etrafını çevreleyen ortam
sıcaklığıdır. Sivri ve uzun buz kristalleri -2 derecede oluşurken,
sıcaklığın -5'e düşmesi düz, tabak şeklinde kristallere yol açar. Kar
tanesi düşerken farklı sıcaklıklara maruz kaldığında kar kristallerinin
altı kolu farklı şekillere bürünür.
3) Merkezdeki madde
Kar kristalleri, havadaki toz veya polen gibi katı bir maddenin etrafında oluşur. Yani merkezinde bu tür parçacıklar var.
Bu
haliyle kar, sulu kar dediğimiz donmuş yağmur damlalarından ve bunların
düşerken su toplaması ile oluşan doludan tamamen farklıdır. Kristalin
çekirdeği olan bu madde güçlü bir mikroskopla görülebilir.
4) Kar taneleri giderek büyüyor
Dünyanın
farklı bölgelerinde, çapı 15-30 cm olan dev kar taneleriyle ilgili
söylentiler yıllar boyunca ortalıkta dolaşıyor. Yeterli veri olmadığı
için bu söylentiler doğrulanamasa da bilim insanları kar tanelerinin bu
büyüklüğe ulaşmasının mümkün olduğunu söylüyor.
Ancak hava durumu
raporlarında kar tanesinin büyüklüğü ölçülmediğinden dev kar taneleri
kimsenin dikkatini çekmeden etrafımızda ya da gözden uzak bir yerde o
büyüklükte duruyor veya düşerken rüzgarda parçalanıyor olabilir.
5) Kar sesi etkiler
Yeni
yağmış kar ses dalgalarını emdiği için karlı ortamda her yer insana
daha sessiz gelir. Ama kar erimeye başlayıp sonra da donarak buz haline
geldiğinde ses dalgalarını yansıtır ve sesin daha uzağa ve daha net bir
halde ulaşmasını sağlar.
6) Kar için yüzlerce kelime
Eskimoların
kar için 50 civarında farklı kelime kullandığına dair iddialar önce
yalanlanmış, sonra da doğrulanmıştı. Ama bu sayı İskoçların yanında çok
küçük kalıyor. Glasgow Üniversitesi'nden araştırmacılar İskoç dilinde
kar ile ilgili 421 terim olduğunu iddia ediyor.
7) Kar fırtınası ne zaman tipi olur?
Her
kar fırtınası tipi değildir. Herhangi bir kar fırtınasını tipi olarak
adlandırmak için görüş mesafesinin 200 metrenin altına inmesi ve
rüzgarın saatte 48 km'ye ulaşması gerekir.
8) Mars'a yağan kar
NASA
simülasyonlarında yazın Mars'ın kuzeyinde ani ve şiddetli kar
fırtınaları görülür. Mars'ta bulutların ve yeraltı buzlarının olduğu
biliniyor. Bu nedenle kar olasılığı akla yatkın. Bilim insanları ayrıca
gezegenin güney kutbunda karbondioksitten oluşan kar bulutları tespit
etti.
9) Maymunlar karı seviyor
Kar
yağdığında kartopu savaşından zevk alan sadece biz değiliz. 'Kar
maymunu' olarak da bilinen Japon makakları kartopu yaparken ve bunları
birbirlerine fırlatırken gözlendi. Yavru makakların birbirinden kartopu
kaçırmaya çalıştığı ve onları geri almak için uğraştığı görüldü.
10) Fazla kar iyi değil
Uzun süre soğuk ve karlı ortamda kalmak 'Arktik histeri' adı verilen ve Kuzey Kutup Dairesi'nde yaşayan Eskimoları etkileyen bir rahatsızlığa yol açıyor. Hastalar anlamsız şeyler konuşup tekrarlıyor, mantıksız ve tehlikeli olabilecek davranışlarda bulunuyor, sonra da bu olayları unutuyor.
Rahatsızlığın A vitamini toksisitesinden kaynaklandığı sanılıyor. Ancak bugüne kadar bu tür teşhis konan hasta sayısı sadece 8 olduğu için, araştırmacılar hastalığın gerçekten var olup olmadığını sorguluyor.
11) Kardan korkanlar
Sinofobi veya kar korkusu varlığı kesin olan psikolojik bir rahatsızlık. Çocuklukta karla ilgili bir travmaya bağlı olabileceği gibi, ortada hiç kar yokken veya tek tük kar dökülmeye başlarken bile karda gömülü kalma korkusu gibi irrasyonel varyantları da olabiliyor.
12) Çığ nasıl oluşur?
Çığı tetikleyen birçok faktör var, ama sanılanın tersine gürültü onlardan biri değil. Ağırlık daha önemli bir etken. Ani ve yoğun kar yağışı, rüzgarın hızında artış, hatta bir kayakçının attığı adım bile ani ve ölümcül sonuçlanabilecek çığa neden olabilir. Ama bağırarak şarkı söylemek çığa yol açmaz.
13) Kar insanı ısıtır
Kar yüzde 90-95 oranında hapsedilmiş hava içerdiğinden çok iyi bir yalıtkandır. Bazı hayvanların kış uykusuna yatarken kar altında oyuk açması bundandır. Eskimolar bu yüzden sıkıştırılmış karla evlerini yaparlar. Vücut ısısıyla ısınan bu evlerin içindeki sıcaklık dışarıdan yüz derece daha sıcak olabilir.
14) Ne zaman kar yağar?
Karın oluşması için hava sıcaklığının 0 derecedeki donma noktasına yakın olması gerekir. Ama uzun süre yağmur yağması halinde civardaki hava serinleyerek kar kristallerinin oluşmasını sağlayabilir. Yani hava sıcaklığının yerde 6 derece kadar yüksek olması durumunda bile kar yağabilir.
15) Hızlı kar taneleri
Kar taneleri saatte 1 km ile 14 km arasında bir hızda oluşabilir. Bu havadaki ortam koşullarına bağlıdır. Kar taneleri düşerken su toplar ve rüzgarın yönü düşüş hızını hızlandırabilir. Kar tanesinin oluştuğu buluttan ayrılıp yere ulaşması yaklaşık bir saat alır.
Uzun süre soğuk ve karlı ortamda kalmak 'Arktik histeri' adı verilen ve Kuzey Kutup Dairesi'nde yaşayan Eskimoları etkileyen bir rahatsızlığa yol açıyor. Hastalar anlamsız şeyler konuşup tekrarlıyor, mantıksız ve tehlikeli olabilecek davranışlarda bulunuyor, sonra da bu olayları unutuyor.
Rahatsızlığın A vitamini toksisitesinden kaynaklandığı sanılıyor. Ancak bugüne kadar bu tür teşhis konan hasta sayısı sadece 8 olduğu için, araştırmacılar hastalığın gerçekten var olup olmadığını sorguluyor.
11) Kardan korkanlar
Sinofobi veya kar korkusu varlığı kesin olan psikolojik bir rahatsızlık. Çocuklukta karla ilgili bir travmaya bağlı olabileceği gibi, ortada hiç kar yokken veya tek tük kar dökülmeye başlarken bile karda gömülü kalma korkusu gibi irrasyonel varyantları da olabiliyor.
12) Çığ nasıl oluşur?
Çığı tetikleyen birçok faktör var, ama sanılanın tersine gürültü onlardan biri değil. Ağırlık daha önemli bir etken. Ani ve yoğun kar yağışı, rüzgarın hızında artış, hatta bir kayakçının attığı adım bile ani ve ölümcül sonuçlanabilecek çığa neden olabilir. Ama bağırarak şarkı söylemek çığa yol açmaz.
13) Kar insanı ısıtır
Kar yüzde 90-95 oranında hapsedilmiş hava içerdiğinden çok iyi bir yalıtkandır. Bazı hayvanların kış uykusuna yatarken kar altında oyuk açması bundandır. Eskimolar bu yüzden sıkıştırılmış karla evlerini yaparlar. Vücut ısısıyla ısınan bu evlerin içindeki sıcaklık dışarıdan yüz derece daha sıcak olabilir.
14) Ne zaman kar yağar?
Karın oluşması için hava sıcaklığının 0 derecedeki donma noktasına yakın olması gerekir. Ama uzun süre yağmur yağması halinde civardaki hava serinleyerek kar kristallerinin oluşmasını sağlayabilir. Yani hava sıcaklığının yerde 6 derece kadar yüksek olması durumunda bile kar yağabilir.
15) Hızlı kar taneleri
Kar taneleri saatte 1 km ile 14 km arasında bir hızda oluşabilir. Bu havadaki ortam koşullarına bağlıdır. Kar taneleri düşerken su toplar ve rüzgarın yönü düşüş hızını hızlandırabilir. Kar tanesinin oluştuğu buluttan ayrılıp yere ulaşması yaklaşık bir saat alır.
Dale Shaw BBC Earth