İnsanlar ebedi olan bu evrensel yasayı (sözü) adını
duymadan önce de duyar duymaz da kavramıyorlar. Her
şey bu yasaya göre gerçekleştiği halde, her birini doğasına
göre ayırıp açıklayarak ne olduklarını duyurduğum
bu tür sözlerde ve eserlerde kendilerini denemeye
kalkıştıkları zaman, sanki bunu sezmemişler gibi bir bir
izlenim yaratıyorlar. Öteki insanlar İse uykuda ne yaptıklarım
nasıl anımsamıyorlarsa, aynı şekilde uyanıkken
de ne yaptıklarım pek bilmiyorlar.
Bu yüzden müşterek olana uymak gerekir. Ama evrensel yasa (logos) müşterek olduğu halde pek çok kişi sanki kendine özgü bir muhakeme gücüne sahipmiş gibi yaşıyor.
Ciddi konuşursak, müşterek olanın üstüne kurmak gerekir her şeyi, tıpkı yasaların üstüne kurulan kent gibi, hatta daha da kuvvetli. Çünkü tüm insani yasalar tanrısal bir yasadan beslenirler. Çünkü bu tanrısal yasa dilediği kadar hükmeder, her şeye yeter ve her şeyden güçlüdür.
Yabani ve evcil hayvanlar ve de genel olarak hava, kara ve sudaki bütün hayvanlar tanrının talimatlarına göre var olurlar, gelişirler ve sonra ölürler. Ancak Herakleitos'un dediği gibi, sürünenler ve uçanlar (tanrılım ) sillesiyle otlağa yayılırlar.
Kana bulanarak günahtan arınmaya uğraşıyorlar boşuna; tıpkı pisliğe bulaşan birinin kendini pislikle temizlemek istemesi gibi! Böyle bir şey yaparken görenler onu mutlaka sanırdı deli. Üstelik yakarıyorlar tanrı heykellerine, ölü duvarlarla konuşmak isteyen biri gibi. Tanrılarla yarı tanrıların özünü tanım ıyor hiçbiri.
Kimlere kâhinlik ediyor Ephesoslu Herakleltos? Gece kuşlarına, büyücülere, Bakkha'lara, Maİnad'lara, tarikat üyelerine. Öldükten sonra yargılanacaklarını, ateşte yanacaklarını söyleyerek onları tehdit ediyor. Çünkü geleneksel din törenleri kutsal olmayan bir tarzda düzenleniyor.
İnsanlar bu töreni Dionysos'a saygıda bulunmak İçin düzenlemeyip , sadece Phallus'a övgüler düzseydiler, o zaman bu gerçekten utanmazca bir iş olurdu. Oysa kendilerinden geçerek ve vecde gelerek saygıda bulundukları Dlonysos ile Hades tek ve aynı şeydir.
*
Herakleitos'un varlık anlayışının temelinde yer alan ve başka bir dile çevrilemeyen logos sözcüğü söz, düşünme, akıl, oran, ölçü
gibi çok anlamlı bir sözcüktür. MÖ 5. yüzyılda Herakleitos logosu
evreni düzenli bir bütün olarak kuran ve hareket ettiren ussal ilke
biçiminde tanımlamıştır.